Τα ονόματα του Θεού

Εισαγωγή
Το όνομα είναι κάτι που δίνεται από τους γονείς. Στους αρχαίους πολιτισμούς το όνομα ενός ατόμου χαρακτήριζε κάτι σχετικά με την ιδιοσυγκρασία του και την προσωπικότητά του. Την εποχή της Βίβλου, οι Πατριάρχες και γενικά οι Ισραηλίτες, ταυτίζονταν με ονόματα που είχαν ιδιαίτερη σημασία. Ο Θεός (Γένεση 17:5) άλλαξε το όνομα του Άβραμ (εξυψωμένος πατέρας) σε Αβραάμ (πατέρας πλήθους). Παρακάτω ο Θεός αλλάζει το όνομα της γυναίκας του Άβραμ, από Σαράι (πριγκίπισσά μου), σε Σάρρα (πριγκίπισσα), γιατί θα γινόταν «μητέρα εθνών» (εδ.15). Αυτά είναι δυο από τα πολλά παραδείγματα, όπου ένα όνομα φανέρωνε ελπίδα, ευχή ή ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ατόμου, που το έφερνε. Θυμάστε τη γέννηση του πρώτου παιδιού της Άννας; Το Α' Σαμουήλ αναφέρει ότι ο Θεός απάντησε την προσευχή της, για απόκτηση παιδιού, με το να γεννηθεί ο Σαμουήλ, όνομα που σημαίνει «ζητηθείς από τον Κύριο».
Το ίδιο συμβαίνει με τα βιβλικά ονόματα του Θεού στην Π. Διαθήκη. Όταν μιλάμε για τα ονόματα του Θεού, αναφερόμαστε στην ουσία, τη φύση, τον χαρακτήρα και τις ιδιότητές Του. Δηλαδή σ’ αυτό που πραγματικά είναι. Η αποκάλυψη των ονομάτων του Θεού είναι προοδευτική και συσσωρευτική, δηλαδή η προσωπικότητα, ο χαρακτήρας κι οι ιδιότητες του Θεού αποκαλύπτονται βαθμιαία, από το απλό στο σύνθετο.
Όταν ο Θεός κάλεσε το Μωυσή, αυτός Του είπε: «Να, όταν εγώ πάω στους γιους Ισραήλ και τους πω: ο Θεός των πατέρων σας με απέστειλε σε σας κι εκείνοι με ρωτήσουν: Τι είναι το όνομά Του; Τι θα τους πω;» (Έξοδος 3:13). Κι ο Θεός του απάντησε: «Εγώ είμαι εκείνος που είμαι» (εδ.14). Εδώ ο Θεός συμμερίζεται το βασικό γεγονός ότι πάντα υπήρχε κι ότι είναι αιώνια παρών σε κάθε γενιά, και σε κάθε εποχή. Ο Θεός κατοικεί όλη την αιωνιότητα σε μια στιγμή. Και συνεχίζει: «Έτσι θα πεις στους γιους Ισραήλ: Ο ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ με απέστειλε σε σας» (εδ.14). Αυτός που είναι πάντα παρών, που υπάρχει και που πάντα υπήρχε, μ’ έστειλε σε σας. «Και ο Θεός είπε ακόμα στον Μωυσή: Έτσι θα πεις στους γιους Ισραήλ: Ο Κύριος ο Θεός των πατέρων σας, ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ, με απέστειλε σε σας» (εδ.15). Σύμφωνα με αυτά, το όνομά Του ήταν «ο Θεός των πατέρων σας, ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ».
Στη Γραφή ο Θεός είναι γνωστός με πολλά ονόματα. Τρία θεωρούνται πρωταρχικά: Ελοχίμ (Γένεση 1:1),[1] Γιαχβέ[2] και Αντονάι.[3] Επίσης αποκαλύπτονται προοδευτικά και πολλά σύνθετα ονόματα.[4] Είναι άραγε τόσο σημαντική η επιλογή των προσωπικών ονομάτων του Θεού; Ο Ιερεμίας αναφέρει ότι ο Ίδιος ο ΚΥΡΙΟΣ δηλώνει, «ορκίστηκα στο μεγάλο Μου όνομα» (44:26) και ο Δαβίδ γράφει τον Ψαλμό 8 σαν αίνο στο Θεό: «ΚΥΡΙΕ, ο Κύριός μας, πόσο θαυμαστό είναι το όνομά Σου σε όλη τη γη! Ο Οποίος έβαλες τη δόξα Σου πιο ψηλά από τους ουρανούς» (εδ.1). Ο ίδιος επικαλείται και το όνομα του ΚΥΡΙΟΥ, όταν γράφει: «Ο ΚΥΡΙΟΣ να σε εισακούσει σε ημέρα θλίψης! Το όνομα του Θεού του Ιακώβ να σε υπερασπίσει!» (Ψαλμός 20:1). Ο Θεός μάς έδωσε τα ονόματά Του, γιατί θέλει να Τον γνωρίζουμε. Ο Δανιήλ αναφέρει μια ωραία υπόσχεση για όλους όσους ζητάνε να γνωρίσουν τον μόνο αληθινό Θεό. «Ο λαός, όμως, που γνωρίζει τον Θεό του, θα ισχύσει και θα κατορθώσει» (11:32).
Δεν είναι απορίας άξιον, ότι η Κ. Διαθήκη συμφωνεί με την Παλαιά για τη σπουδαιότητα του ονόματος του Θεού. Ο Ιωάννης αναφέρει: «Όσοι, όμως, τον δέχτηκαν, σ’ αυτούς έδωσε εξουσία να γίνουν παιδιά του Θεού, σ’ αυτούς που πιστεύουν στο όνομά Του» (1:12). Ο Ιησούς λέει, «Αν ζητήσετε κάτι στο όνομά Μου, Εγώ θα το κάνω» (Ιωάννης 14:14). Ξεκαθάρισε ότι, το να πιστεύει κάποιος στο όνομά Του, είναι το ίδιο με το να πιστεύει στον Θεό.[5]

ΕΛΟΧΙΜ (אלוֹהים) (Θεός)

Ο Μωυσής, κάτω από την οδηγία του Αγίου Πνεύματος, μας παρουσιάζει το πρώτο όνομα του Θεού στην Πεντάτευχο. Η Γένεση 1:1 αρχίζει: «στην αρχή δημιούργησε ο Θεός» (אלהים בּרא בּראשׁית). Το όνομα που χρησιμοποιεί εδώ για τον Θεό είναι η λέξη Ελοχίμ. Απ’ όλα τα ονόματα του Θεού, το Ελοχίμ, που αναφέρεται πάνω από 2.500 φορές, είναι το πιο κοινό όνομα στην Π. Διαθήκη. Η χρήση του σαν κύριο όνομα είναι πολύ σημαντική γιατί είναι ένα ισχυρό όνομα, ένα όνομα πληθυντικού αριθμού, ένα όνομα που εφαρμόζεται σε δυο θείες προσωπικότητες.

Ένα ισχυρό όνομα
Το όνομα Ελοχίμ, που μόνο στο 1ο κεφάλαιο της Γένεσης αναφέρεται 32 φορές, απεικονίζει το Θεό της δημιουργίας. Η ετυμολογία λέξεων κι ονομάτων είναι δύσκολο να αποδειχθεί. Υπάρχει, όμως, αξιόπιστη μαρτυρία ότι η ρίζα του Ελοχίμ είναι το Ελ.[6] Ο Μωυσής διαλέγει αυτό το όνομα Ελ για να διακηρύξει ότι «ο Ελ τους έβγαλε από την Αίγυπτο» (Αριθμοί 23:22). Το Ελ αναφέρεται 250 φορές στη Γραφή και ερμηνεύεται «ισχυρός, δυνατός, δύναμη».[7] Πολλά άτομα στη Βίβλο ενσωματώνουν το Ελ στο όνομά τους. Ο Ιακώβ γίνεται Ισραέλ (Γένεση 32:27-28), δηλαδή «ο Θεός παλεύει». Ο νεαρός Εβραίος που πήγε αιχμάλωτος στη Βαβυλώνα, λεγόταν Ντανιέλ, που σημαίνει, «ο Θεός είναι κριτής μου», ενώ Ηλίας (Ελιγιάχου) σημαίνει, «ο ΚΥΡΙΟΣ είναι Θεός» και Ελισσαιέ (Ελισά) «ο Θεός μου είναι σωτηρία».
Μια λέξη σύνθετη με το Ελ είναι το «αλάχ» που σημαίνει «διακηρύττω, ορκίζομαι» και συνεπάγεται μια σχέση διαθήκης. Όταν τα συνδυάσουμε, «Ελ–αλάχ-ιμ» (Ελοχίμ), η λέξη σημαίνει «ο δυνατός[8] που φυλάττει τη διαθήκη Του». Ο Ελοχίμ, είναι ο δυνατός και ο ισχυρός, Αυτός που φυλάει τις υποσχέσεις, ο πιστός. Ο Ελοχίμ στην Έξοδο, φώναξε στον Μωυσή μέσα απ’ ένα βάτο που δε καιγόταν και του είπε: «Εγώ είμαι ο Θεός (Ελοχίμ) του πατέρα σου, ο Θεός (Ελοχίμ) του Αβραάμ, ο Θεός (Ελοχίμ) του Ισαάκ, και ο Θεός (Ελοχίμ) του Ιακώβ» (κεφ.3:6).
Παρόλο που το Ελοχίμ εκφράζει τη δύναμη του αληθινού Θεού, δεν χρησιμοποιείται πάντα μ’ αυτόν τον τρόπο. Ελοχίμ, είναι ένας γενικός όρος για τη θεότητα και ένα όνομα για τον αληθινό Θεό, αν και μπορεί κατά καιρούς να χρησιμοποιηθεί για να ορίσει ψεύτικους θεούς (Γένεση 31:30,32, Δευτερονόμιο 13: 2, 4:28, 12:2), αγγέλους (Ψαλμός 8:5), αλλά και ανθρώπους (Ψαλός 82:6) και κριτές (Έξοδος 21:6, 22:8-9). Συνεπώς είναι ένα όνομα που πρέπει να το ερμηνεύουμε ανάλογα με τα συμφραζόμενα:
«Μη έχεις άλλους θεούς (Ελοχίμ) πλην Εμού» (Έξοδος 20:3).
«Μη κάνετε μαζί με Μένα θεούς (Ελοχίμ) ασημένιους ούτε να κάνετε για τον εαυτό σας θεούς (Ελοχίμ) χρυσούς» (Έξοδος 20:23).
«Επειδή, ο Κύριος (Γιαχβέ) ο Θεός σας (Ελοχίμ) είναι Θεός (Ελοχίμ) των θεών (Ελοχίμ) και Κύριος των κυρίων, Θεός (Ελ) μεγάλος, ισχυρός και φοβερός, που δεν αποβλέπει σε πρόσωπο ούτε παίρνει δώρο» (Δευτερονόμιο 10:17, δες και 5:9).

Ένα όνομα πληθυντικού αριθμού
Τα εβραϊκά ονόματα που τελειώνουν σε «ιμ» είναι γένους αρσενικού και πληθυντικού αριθμού. Για παράδειγμα, η λέξη χερουβίμ (כּרוּבים) είναι πληθυντικού αριθμού κι ο ενικός της είναι χερούβ (כּרוּב) (Γένεση 3:24). Επίσης η λέξη σεραφίμ (שׂרפים) είναι πληθυντικού αριθμού και ο ενικός της είναι σεράφ (שׂרף). Στην εντολή: «Μη έχεις άλλους θεούς πλην Εμού» (Έξιδος 20:3) η λέξη Ελοχίμ σωστά μεταφράζεται «θεούς», γιατί εννοεί πολλούς θεούς και προσδιορίζεται με τη λέξη αχερίμ (אהרים), που σημαίνει «άλλους» ή «ξένους» και βρίσκεται στον πληθυντικό αριθμό (Δευτερονόμιο 13:2, Κριτές 10:13).
Εκτός από αυτό, η χρήση ρημάτων στον πληθυντικό αριθμό μαζί με τη λέξη Ελοχίμ δείχνει ότι υπάρχει πλεινότητα θείων προσωπικοτήτων. Στο εδάφιο: «Κι όταν με έκανε ο Θεός να εξέλθω απ’ τον οίκο του πατέρα μου» (Γένεση 20:13) η λέξη ιθού (עתוּה) είναι στο πληθυντικό «μ’ έκαναν να εξέλθω» με υποκείμενο τη λέξη Ελοχίμ «οι Θεοί». Απ’ αυτό συμπεραίνουμε ότι ο Αβραάμ αναγνώριζε πλειονότητα θείων προσωπικοτήτων. Επίσης, ο Ιακώβ οικοδόμησε θυσιαστήριο στον Κύριο κι εκάλεσε το όνομα του τόπου «Ελ Μπεθέλ» (אל בּית-אל) «Θεός της Βαιθήλ», γιατί «εκεί φανερώθηκε σ’ αυτόν ο Θεός» (Γένεση 35:7). Το ρήμα νιγκλού (נגלוּ) είναι στον πληθυντικό «φανερώθηκαν» κι έχει υποκείμενο το Ελοχίμ με το άρθρο, «οι Θεοί».
Γιατί άραγε ο Θεός, που δημιούργησε τον ουρανό και τη γη, Αυτός που φυλάει τη διαθήκη Του και διάλεξε τον λαό Ισραήλ, αναφέρεται μ’ ένα όνομα πληθυντικού αριθμού; Η απάντηση διαφέρει ανάλογα με την πηγή, που σημαίνει ότι είναι σημαντικό να εξετάζουμε τις διάφορες απαντήσεις:
α) Στο σημιτικό κόσμο η χρήση του πληθυντικού ήταν κοινή, όταν οι υπήκοοι απευθυνόταν στο βασιλιά τους ή όταν μιλούσαν ή έγραφαν γι’ αυτόν. Ο πληθυντικός αυτός λέγεται πληθυντικός μεγαλοπρέπειας. Μερικοί λοιπόν, φέρνουν σαν απόδειξη τη περικοπή: «Εσύ δεν κληρονομείς ό,τι σου κληροδότησε ο Χεμώς ο θεός σου;» (Κριτές 11:24). Το Χεμώς είναι στον ενικό και είναι το όνομα του θεού του Μωάβ και παράλληλα είναι το όνομα Ελοχέιχα (אלהי) «οι θεοί σου». Από αυτό συμπεραίνουν ότι, εφόσον ο πληθυντικός Ελοχέιχα μπαίνει παράλληλα με τον ενικό Χεμώς, είναι πληθυντικός μεγαλοπρέπειας, κάτι που συμμορφώνεται με το σημιτικό έθιμο περί αρχόντων.
Γι’ αυτό, μερικοί ισχυρίζονται ότι το Ελοχίμ δηλώνει πληθυντικό μεγαλείου: «Εφόσον η λέξη Ελοχίμ (πληθυντικός), όταν χρησιμοποιείται για τον Θεό στην Π. Διαθήκη είναι κατηγορηματικά ενικός αριθμός εννοιολογικά, είναι πολύ πιθανόν οι Ιουδαίοι να τη θεωρούσαν πληθυντικό μεγαλοπρέπειας»:
«…για να γνωρίσεις ότι ο Κύριος, αυτός είναι ο Θεός (Ελοχίμ), δεν είναι άλλος εκτός απ’ αυτόν… γνώρισε… ότι ο Κύριος, αυτός είναι ο Θεός (Ελοχίμ), στον ουρανό πάνω και στη γη κάτω, δεν υπάρχει άλλος» (Δευτερονόμιο 4:35,39).
«Για να γνωρίσουν όλοι οι λαοί της γης ότι ο Κύριος είναι ο Θεός (Ελοχίμ), κανένας άλλος… Κι ολόκληρος ο λαός…είπαν: Ο Κύριος, αυτός είναι ο Θεός (Ελοχίμ), ο Κύριος, αυτός είναι ο Θεός (Ελοχίμ)» (Α' Βασιλέων 8:60, 18:39).
«Επειδή, έτσι λέει ο Κύριος, αυτός που δημιούργησε τους ουρανούς, αυτός ο Θεός (Ελοχίμ) που έπλασε τη γη και την έφτιαξε…» (Ησαΐας 45:18).
Σε απάντηση του επιχειρήματος αυτού αρκεί να αναφέρουμε ότι η λέξη Χεμώς δεν σήμαινε το όνομα ενός μόνον ειδώλου, αλλά όλα τα είδωλα, που βρίσκονταν στον Μωάβ. Συνεπώς Χεμώς είναι αθροιστικό όνομα που περιλάμβανε όλα τα είδωλα του Μωάβ, γι’ αυτό κι η αναφορά του Ελοχέιχα, «οι θεοί σου». Η ίδια εξήγηση ισχύει και για τα εδάφια που αναφέρονται στον Δαγών (Α' Σαμουήλ 5:7) και σε παρόμοια εδάφια.
β) Άλλοι θεωρούν ότι ο πληθυντικός Ελοχίμ δηλώνει πληθυντικό έντασης. Αυτή η ένταση δίδει στο όνομα μια αίσθηση ισχύος, εξασφαλίζοντας μια πιο ισχυρή σημασία. Έτσι ο Θεός της Δημιουργίας θεωρείται πιο ισχυρός και πιο δυνατός όταν γίνεται πληθυντικός αριθμός: Το όνομα Ελοχίμ μάς διδάσκει ότι καμιά πεπερασμένη λέξη δεν μπορεί να αποδώσει αρκετά την ιδέα της άπειρης προσωπικότητας ή της ενότητας προσώπων μέσα στη Θεότητα.
Το κλειδί για να καταλάβουμε την πολλαπλότητα του Ελοχίμ δεν βρίσκεται σε κάποιες ερμηνείες αλλά, μάλλον, στο να αφήσουμε απλά το όνομα να μείνει έτσι όπως είναι, μια πολλαπλότητα προσώπων. Σαν τους Πατριάρχες, πριν από μας, δεν χρειάζεται να το καταλαβαίνουμε πλήρως.[9]

Ένα όνομα με αντωνυμίες στον πληθυντικόΗ χρήση των αντωνυμιών στον πληθυντικό, σε πολλά εδάφια που αναφέρονται στον Θεό, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει πλειονότητα θείων προσωπικοτήτων.
Το πρώτο παράδειγμα υπάρχει στη Γένεση: «Και είπε ο Θεός: Ας κάνουμε άνθρωπο σύμφωνα με τη δική μας εικόνα, σύμφωνα με τη δική μας ομοίωση» (1:26). Από αυτό συμπεραίνουμε ότι ο Θεός που μιλάει κι Εκείνος στον οποίον μιλάει, λέγοντας «ας κάνουμε», είναι από την ίδια ουσία και φύση, γιατί χρησιμοποιεί τις λέξεις ντεμούθ (דּמוּת) (εικόνα) και τσέλεμ (צלם) (ομοίωση) στον ενικό και προσθέτει την προσωπική αντωνυμία «μας» στον πληθυντικό. Συνεπώς, Αυτός που μιλάει κι Εκείνος στον οποίον μιλάει είναι από την ίδια ουσία κι έχουν την ίδια εικόνα. Εφόσον αυτός που μιλάει είναι ο αιώνιος Θεός, τότε κι Εκείνος, στον οποίον μιλάει, δεν είναι κανείς άλλος παρά ο αιώνιος Θεός.
Δεύτερο παράδειγμα προσωπικής αντωνυμίας σε πληθυντικό βρίσκουμε στη Γένεση: «Και ο Κύριος ο Θεός είπε: Να, ο Αδάμ έγινε σαν ένας από μας…» (3:22). Κι εδώ πάλι φαίνεται ότι ο Αυθύπαρκτος Θεός μιλάει προς Κάποιον που έχει την ίδια φύση με Αυτόν, χρησιμοποιώντας την έκφραση «σαν ένας από μας» (ממּנּוּ כּאחד) (κεαχάδ μιμμέννου). Τέτοια γλώσσα δε θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο Θεός, αν μιλούσε σ’ ένα δημιούργημα.
Παρόμοια χρήση βλέπουμε και στην αφήγηση του Πύργου της Βαβέλ: «Ελάτε, ας κατέβουμε κι ας συγχύσουμε εκεί τη γλώσσα τους…» (11:7). Στον Ησαΐα διαβάζουμε: «Κι άκουσα τη φωνή του Κυρίου, που έλεγε: Ποιον να αποστείλω και ποιος θα πάει για μας;» (6:8).
Η επιλογή ενός ονόματος, η σημασία του και η δύναμή του είναι όλα σημαντικά. Ο Ελοχίμ είναι ο μόνος αληθινός Θεός, του Οποίου η προσωπικότητα είναι έμφυτη στην πολλαπλότητά Του, κάτι που πρέπει να μας παρακινήσει στο να ερευνήσουμε όλα όσα περικλείει αυτή η αλήθεια.

Ένα όνομα με επίθετα στον πληθυντικό
Στο Δευτερονόμιο διαβάζουμε: «Επειδή, ποιο έθνος είναι τόσο μεγάλο, στο οποίο ο Θεός έρχεται κοντά του, όπως ο Κύριος» (4:7). Εδώ η λέξη Ελοχίμ είναι στον πληθυντικό αριθμό κι αυτό φαίνεται καθαρά απ’ τη λέξη κεροβίμ (קרבים), που είναι στον πληθυντικό αριθμό και προσδιορίζει το Ελοχίμ.
Άλλο παράδειγμα επιθέτου στον πληθυντικό, που προσδιορίζει τη λέξη Ελοχίμ, έχουμε στον Ιησού του Ναυή: «Κι ο Ιησούς είπε στο λαό: Δεν θα μπορέσετε να λατρεύετε τον Κύριο. Επειδή, αυτός είναι Θεός άγιος, είναι Θεός ζηλότυπος…» (24:19). Εδώ η λέξη Θεός (Ελοχίμ) προσδιορίζεται από τη λέξη κεντοσίμ (קדשׁים) (άγιοι), που είναι στον πληθυντικό, ενώ ο ενικός είναι καντός (קדוֹשׁ).

Ένα όνομα που εφαρμόζεται σε δυο προσωπικότητες
Η πλειονότητα των θείων προσωπικοτήτων φαίνεται σε διάφορα μέρη της Γραφής, από το γεγονός ότι γίνεται διάκριση μεταξύ «Θεού» και «Θεού», π.χ. στον Ψαλμό: «Ο θρόνος σου, ω Θεέ (Ελοχίμ), παραμένει στον αιώνα. Σκήπτρο ευθύτητας είναι το σκήπτρο της βασιλείας Σου. Αγάπησες δικαιοσύνη, και μίσησες αδικία, γι’ αυτό ο Θεός (Ελοχίμ), ο Θεός Σου (Ελοχέιχα), Σε έχρισε με λάδι αγαλλίασης περισσότερο από τους μετόχους Σου» (45:6-7). Στην παραπάνω περικοπή βλέπουμε ότι ο Ψαλμωδός απευθύνεται στον Θεό (Ελοχίμ), που είναι ο Μεσσίας. Στο επόμενο εδάφιο η λέξη Ελοχίμ αναφέρεται στο δεύτερο πρόσωπο, όπου ο Ψαλμωδός μιλώντας προς τον Θεό Μεσσία, λέει: «Θεέ… ο Θεός σου (Ελοχέιχα)», που είναι ο Θεός του πρώτου Ελοχίμ. Υπάρχουν λοιπόν δυο τελείως διακεκριμένες προσωπικότητες. Αυτή η φρασεολογία είναι σαφής. Είναι ο Ελοχίμ που έθεσε τον Ελοχίμ πάνω από τους μετόχους Του. Υπάρχει ενότητα στον Θεό.
Στο προφήτη Ωσηέ φαίνονται πάλι τουλάχιστον δυο θείες προσωπικότητες. Ο Κύριος λέει προς τον Ισραήλ: «Όμως τον οίκο Ιούδα θα τον ελεήσω, και θα τους σώσω διαμέσου του Κυρίου του Θεού τους» (1:7). Εδώ είναι φανερό ότι ο Κύριος που μιλάει είναι άλλος απ’ τον Κύριο δια του οποίου θα σώσει τον οίκο Ιούδα στο μέλλον.
Άλλο παράδειγμα διάκρισης μεταξύ θείων προσωπικοτήτων βρίσκουμε και στο Ψαλμό 110: «Είπε ο Κύριος στον Κύριό μου: Κάθησε από τα δεξιά μου, μέχρις ότου βάλω τους εχθρούς σου υποπόδιο των ποδιών σου» (εδ.1). Εδώ, ο ΚΥΡΙΟΣ (Γιαχβέ) μιλάει στον Κύριο (Αντονάι) του Ψαλμωδού και Τον προσκαλεί να καθήσει στα δεξιά Του. Πρόκειται για τον Μεσσία, τον Οποίον ο Γιαχβέ καλεί να καθήσει στα δεξιά Του. Ο Μεσσίας, όμως, όπως φαίνεται απ’ τις προφητείες, θα είναι θεία προσωπικότητα. Άρα, εδώ έχουμε δυο θείες προσωπικότητες: Τον Γιαχβέ και το Μεσσία, στον οποίον ο Γιαχβέ μιλάει.

Η ενότητα των θείων προσωπικοτήτων
Αν και υπάρχουν περισσότερες από μια προσωπικότητες στον Ελοχίμ, όμως αυτές αποτελούν ενότητα, για την οποία η Γραφή μιλάει σταθερά. Ο Ιακώβ οικοδόμησε θυσιαστήριο στη Βαιθήλ μετά την επιστροφή του από τη Συρία: «Και έστησε εκεί θυσιαστήριο και το αποκάλεσε Ελ-Ελωέ-Ισραήλ» (Γένεση 33: 20). Η λέξη Ελ (אל) είναι στον ενικό και σημαίνει «Θεός, Ισχυρός». Η λέξη Ελωέ (אלהי) είναι στον πληθυντικό. Συνεπώς, ο συνδυασμός των δυο αυτών λέξεων βεβαιώνει την ενότητα και την πολλαπλότητα του Θεού.
Το ίδιο παρατηρούμε και στη 2η εντολή: «Επειδή εγώ ο ΚΥΡΙΟΣ ο Θεός σου (Ελοχέιχα) είμαι Θεός (Ελ) ζηλότυπος…» (Έξοδος 20:5). Με το όνομα Ελοχέιχα (אלהי) που σημαίνει «οι Θεοί σου», ο ΚΥΡΙΟΣ αναφέρεται στην πλειονότητά Του και συγχρόνως μιλάει και για την ενότητά Του χρησιμοποιώντας το όνομα Ελ (אל) που είναι ενικός αριθμός.
Το ίδιο βλέπουμε και στη μαρτυρία των φυλών, που εγκαταστάθηκαν στην ανατολική όχθη του Ιορδάνη και είχαν κατηγορυηθεί από τους συγγενείς τους στη δυτική όχθη ότι αποστάτησαν και οικοδόμησαν θυσιαστήριο: «Ο ισχυρός (Ελ) Θεός (Ελοχίμ), ο ΚΥΡΙΟΣ (Γιαχβέ), ο ισχυρός (Ελ) Θεός (Ελοχίμ), ο ΚΥΡΙΟΣ (Γιαχβέ), αυτός ξέρει…» (Ιησούς του Ναυή 22:22). Το όνομα Ελ φανερώνει την ενότητα του Θεού, αλλά το όνομα Ελοχίμ, που ακολουθεί, βεβαιώνει την πλειονότητα της Θεότητας, ενώ το όνομα Γιαχβέ ταυτίζει αυτή την ενότητα των θείων προσώπων, σαν τον Θεό της Διαθήκης του Ισραήλ.
Τέλος αναφέρουμε τη μεγάλη ομολογία του Ισραήλ στο Δευτερονόμιο: «Άκουε Ισραήλ, ΚΥΡΙΟΣ (Γιαχβέ) ο Θεός μας (Ελοχέινου) είναι ένας ΚΥΡΙΟΣ (Γιαχβέ)» (6:4). [10]

Η σημασία του όσον αφορά τη διαθήκη του Θεού
Πρωταρχικά, το όνομα Ελοχίμ δεν σχετίζεται με τη διαθήκη μεταξύ Θεού και ανθρώπου, αλλά μ’ αυτήν μεταξύ των θείων προσώπων μπροστά στη Δημιουργία σχετικά με τον άνθρωπο, μέσα από την οποία δένουν αμοιβαία τον Εαυτό Τους για χάρη του ανθρώπου. Ένας Εβραίος μελετητής ερμηνεύει το «Ελοχίμ» σαν ένα όνομα που απονέμεται στο μεγάλο μυστήριο της τριαδικότητας του Θεού, με το οποίο τα θεία πρόσωπα εμφανίζονται να βρίσκονται υπό τη δέσμευση όρκου για να εκτελέσουν μια διαθήκη: «Ορκίστηκε ο Κύριος και δεν θα μεταμεληθεί: Εσύ είσαι ιερέας στον αιώνα, σύμφωνα με την τάξη Μελχισεδέκ» (Ψαλμός 110:4, Εβραίους 7:21). Όλη η Δημιουργία, έμψυχη και άψυχη, ήταν όχι μόνον έργο του Ελοχίμ, αλλά και το αντικείμενο μιας διαθήκης εντός του Ελοχίμ, που έδινε εγγύηση για τη λύτρωση και τη διαιώνιση αυτής της Δημιουργίας. Συνεπώς Ελοχίμ σημαίνει ότι τα θεία πρόσωπα δέσμευσαν τον Εαυτό Τους με όρκο διαθήκης, όταν δημιουργούσαν.[11]
Το «Ελοχίμ» όμως, είναι ένα από τα ονόματα με τα οποία ο Θεός μπαίνει σε σχέση διαθήκης με τον άνθρωπο. Το να κάνει ο Θεός μια διαθήκη σημαίνει ότι έχει τη δύναμη και το δικαίωμα να την κάνει. Αυτό θεμελιώνει το γεγονός της απόλυτης εξουσίας του Δημιουργού και Κυβερνήτη του Σύμπαντος: Ο Ελοχίμ κάνει διαθήκη με το Νώε: «Κι ο Θεός (Ελοχίμ) είπε στο Νώε… Και θα στήσω τη διαθήκη μου σε σένα… Κι ο Θεός (Ελοχίμ) είπε στο Νώε: Τούτο είναι το σημείο της διαθήκης, που έστησα ανάμεσα σε μένα και σε κάθε σάρκα, που υπάρχει πάνω στη γη» (Γένεση 6:18, 9:9-17).
Ο Ελοχίμ κάνει διαθήκη με τον Άβραμ και τους απογόνους του: «Κι ο Θεός (Ελοχίμ) του μίλησε λέγοντας: Εγώ, να, η διαθήκη μου είναι σε σένα και θα γίνει πατέρας πλήθους εθνών» (Γένεση 17:1-8). Ο Ελοχίμ θυμάται τον Αβραάμ και για χάρη της διαθήκης Του αφήνει απείραχτο τον Λωτ: «Όταν ο Θεός (Ελοχίμ) κατέστρεψε τις πόλεις της περιχώρου, θυμήθηκε ο Θεός (Ελοχίμ) τον Αβραάμ και εξαπέστειλε τον Λωτ από μέσα από την καταστροφή, όταν κατέστρεφε τις πόλεις, στις οποίες κατοικούσε ο Λωτ» (Γένεση 19:29).
Ο Ελοχίμ κάνει διαθήκη με τον Αβραάμ και επειδή δεν υπάρχει κανένας μεγαλύτερος, ορκίζεται στον Εαυτό Του: «Και ο άγγελος του Κυρίου φώναξε μια δεύτερη φορά στον Αβραάμ από τον ουρανό. Και είπε: Ορκίστηκα στον εαυτό μου, λέει ο Κύριος, ότι…» (Γένεση 22:16-18).
Ο Ιωσήφ πιστεύει στην πιστότητα του Ελοχίμ: «Εγώ πεθαίνω κι ο Θεός (Ελοχίμ) θα σας επισκεφτεί εξάπαντος και θα σας ανεβάσει από αυτή τη γη, στη γη που με όρκο υποσχέθηκε στον Αβραάμ, τον Ισαάκ και στον Ιακώβ» (Γέν.50:24).
Συνεπώς ο Ελοχίμ είναι ο Δυνατός, ο Πιστός.[12] Σε σχέση με τον Ισραήλ συχνά αναφέρεται: «Εγώ θα είμαι σε σας ο Ελοχίμ και εσείς θα είστε σε μένα λαός Μου». Στον Ιερεμία (31:33), το Ελοχίμ χρησιμοποιείται σε σχέση με την Κ. Διαθήκη, που κάποια μέρα θα κάνει ο Θεός με τον λαό Ισραήλ, όταν θα θέσει τον Νόμο Του μες στις καρδιές τους.

Η σημασία του ονόματος σαν πληθυντικός αριθμός
Ο πληθυντικός «Ελοχίμ», παρόλο που χρησιμοποιείται και για άλλα πρόσωπα, είναι μοναδικός στη Βιβλική χρήση κι αναφέρεται σ’ έναν Θεό. Αν και η χρήση του πληθυντικού δεν αποδεικνύει την Τριάδα, ανοίγει την πόρτα για μια θεολογία περί πολλαπλότητας στο Θεό, εφόσον η λέξη χρησιμοποιείται τόσο για τον Έναν αληθινό Θεό, όσο και για τους πολλούς ψεύτικους θεούς.[13]
Υπάρχει ευλογία και παρηγοριά σε αυτό το μεγάλο όνομα του Θεού, που αφενός σημαίνει υπέρτατη δύναμη, δόξα και βασιλεία, επειδή «δική Σου Ελοχίμ είναι η δύναμη κι η βασιλεία κι η δόξα» και αφετέρου υποδηλώνει μια σχέση διαθήκης, που Αυτός είναι πάντοτε πιστός να τη φυλάει. Γι’ αυτό μας λέει: «Εγώ θα είμαι σε σας ο Θεός (Ελοχίμ)», και εμείς μπορούμε να λέμε: «Εσύ είσαι ο Θεός μου (Ελοχάι), έπ’ Αυτόν θα ελπίζω» (Ψαλμός 91:2).

ΕΛΟΑΧ (אלוֹהּ)

Η λέξη αυτή είναι ενικός του Ελοχίμ κι έχει την ίδια έννοια με το Ελ, δηλαδή σημαίνει Θεός. Στη Βίβλο το συναντάμε κυρίως στην ποίηση, σαν αντικείμενο λατρείας, αν και η ιδέα της δύναμης εξακολουθεί να είναι πρωταρχική. Είναι ο Ισχυρός που πρέπει να λατρεύεται. Χρησιμοποιείται μόνο 250 φορές στην Π. Διαθήκη. Ο αντίστοιχος αραμαϊκός τύπος είναι «ελάχ».
Στον ύμνο του Μωυσή διαβάζουμε: «Κι ο Ιεσουρούν πάχυνε και κλώτσησε. …Τότε λησμόνησε τον Θεό (Ελοάχ), που τον έπλασε και καταφρόνησε τον Βράχο της σωτηρίας του… Θυσίασαν σε δαιμόνια κι όχι στον Θεό (Ελοάχ), σε θεούς που δεν γνώριζαν» (Δευτερονόμιο 32:15-17).
Στη προσευχή του προφήτη Αββακούμ διαβάζουμε: «Ο Θεός (Ελοάχ) ήρθε από τη Θαιμάν κι ο Άγιος από το βουνό Φαράν» (Αββακούμ 3:3).
Το όνομα αυτό το συναντάμε, επίσης, πολύ συχνά στο βιβλίο του Ιώβ.

Υποσημειώσεις:
[1] Θεός (אלוֹהים), ή Ελ (אל) (Γένεση 35:1,3), ή Ελοάχ (אלוֹהּ) (Δευτερονόμιο 32:15)
[2] ΚΥΡΙΟΣ (יהוה) (Γένεση 2:4)
[3] Κύριέ μου (אדני) (Γένεση 15:2,8, 18:3, 19:18), ή Αντόν (אדן)
[4] Σύνθετα με Ελ:
Ελ Σαντάι (שׁדּי אל): Θεός Παντοκράτορας (Γένεση 17:1)
Ελ Ελυόν (עליוֹן אל): Θεός Ύψιστος (Γένεση 14:18-22)
Ελ Ολάμ (עוֹלם אל): Θεός Αιώνιος (Γένεση 21:33)

Σύνθετα με Γιαχβέ:
Γιαχβέ Ελοχίμ (אלוֹהים יהוה): ΚΥΡΙΟΣ Θεός (Γένεση 2:4, Έξοδος 9:30)
Αντονάι Γιαχβέ (הוהי ינדא): Δέσποτας ΚΥΡΙΟΣ (Γένεση 15:2,8)
Γιαχβέ Σαβαώθ (צבאוֹת יהוה): ΚΥΡΙΟΣ των Δυνάμεων (Α' Σαμουήλ 1:11)
[5] Άλλα σύνθετα ονόματα του Θεού με το «Ελ»:
Ελ Ελωέ Ισραήλ (ישׂראל אליה אל): Ο Θεός, είναι ο Θεός του Ισραήλ (Γένεση 33:20). Ο Ιακώβ, φτάνοντας στη Συχέμ, αγόρασε ένα κομμάτι γης κι έστησε ένα θυσιαστήριο που το ονόμασε Ελ Ελωέ Ισραήλ. Με τον τρόπο αυτό τιμά την πρόσφατη συνάντησή του με τον άγγελο στη θέση Φανουήλ (πρόσωπο Θεού) (Γένεση 32:30). Έτσι δέχεται το Ισραήλ σαν όνομά του και λατρεύει τον θεό.
Ελ Καννά (קנּא אל): Θεός ζηλότυπος (Έξοδος 20:5, 34:14)
Ελ Ραχούμ (רחוּם אל): Θεός οικτίρμων (Έξοδος 34:6)
Ελ Χαννούν (חנּוּן אל): Θεός ελεήμων (Έξοδος 34:6)
ΧαΕλ ΧαΝεεμάν (הנּאמן האל): ο Θεός ο αξιόπιστος (Δευτερονόμιο 7:9)
Ελ γκαντόλ βενορά (ונוֹרא גּדוֹל אל): Θεός μεγάλος και φοβερός (Δευτερονόμιο 7: 21)
ΧαΕλ χαγκαντόλ χαγκιμπόρ βεχανορά (והנּוֹרא הגּבּר הגּדל האל): ο Θεός ο μεγάλος, ο ισχυρός και ο φοβερός (Δευτερονόμιο 10:17)
Άλλοι τίτλοι
Ο κριτής πάσης της γης (הארץ-כּל השׁפט) (Γένεση 18:25)
Ο φόβος του Ισαάκ (יצחק פחד) (Γένεση 31:42)
Ο ποιμένας (μου) (רעה) (Γένεση 48:15, 49:24)
Ο άγγελος (המּלאה) (Γένεση 48:16)
Ο ισχυρός του Ιακώβ (יעקב אביר) (Γένεση 49:24)
Ο βράχος του Ισραήλ (ישראל אבן) (Γένεση 49:24)
Η δύναμη μου (עזּי) (Έξοδος 15:2)
Ο ύμνος μου (זמרת) (Έξοδος 15:2)
Η σωτηρία μου (ישׁוּעה) (Έξοδος 15:2)
Πολεμιστής (מלהמה אישׁ) (Έξοδος 15:3)
Ο Βράχος (הצוּר) (Δευτερονόμιο 32:4, 18, 30-31)
Ο Βράχος της σωτηρίας τους (ישׁעתוֹ צוּר) (Δευτερονόμιο 32:15)
Πατέρας (אב) (Δευτερονόμιο 32:6)
Ποιητής (עשי) (Ησαΐας 54:5)
[6] Στα εβραϊκά, είναι ο ενικός της λέξης Θεός (Γένεση 35:1-3) και ο πληθυντικός του το «Ελίμ». Στις πλάκες της Ρας Σάμρα, είναι το όνομα του ανώτερου θεού των Χαναναίων, του οποίου γιος ήταν ο Βαάλ. Το Ελ (אל) μπορεί να συνδυαστεί και με άλλη λέξη και να παραχθούν κι άλλα ονόματα: «Ελ Ροΐ» (ראי אל) «ο Θεός που με είδε» (Γένεση 16:13) και μας βεβαιώνει ότι Αυτός είναι πάντα ο Θεός που βλέπει. «Ελ Βεθέλ» (אל בּית-אל) «ο Θεός της Βαιθήλ» (Γένεση 31:13, 35:7).
[7] Δες Γένεση 31:13,29, Δευτερονόμιο 5:9, Ψαλμός 73:4, Παροιμίες 3:27, Ιεζεκιήλ 32:21, Μιχαίας 2:1.
[8] Είναι ο Ελοχίμ, που με τη δύναμή Του δημιουργεί το απέραντο Σύμπαν, που λέει και γίνεται και φέρνει στην ύπαρξη όσα δεν υπήρχαν (Εβραίους 11:3, Πράξεις 17:24-26).
[9] Αν και πληθυντικός, το όνομα συντάσσεται συχνά με ρήματα και επίθετα ενικού αριθμού (Γένεση 1:1, Δευτερονόμιο 32:39, Ησαΐας 45:5-22, Β' Βασιλέων 19:4-16, Ψαλμός 7:9, 57:2). Όταν όμως χρησιμοποιείται για εθνικούς θεούς, τα επίθετα είναι στον πληθυντικό (Α' Σαμουήλ 4:8).
[10] Δες επίσης: Δευτερονόμιο 4:35,39, 32:39, Β' Σαμουήλ 7:22, Α' Βασιλέων 8:23, Ησαΐας 41:4, 43:10-11, 44:8, 45:5-7, 21-22, 46:10, 64:3, Ωσηέ 13:4.
[11] Υπαινιγμό γι’ αυτό έχουμε στον Τίτο 1:2 και Εβραίους 6:13 και το αποτέλεσμα αυτής της αλήθειας το βλέπουμε στην Εφεσίους 1:4, Α' Πέτρου 1:2, Ρωμαίους 8:28-31.
[12] Γένεση 8:1, 19:29, 26:24, 28:13 Α' Βασιλέων 8:23, Β' Σαμουήλ 23:1-5, Ψαλμός 91:2. Το χαρακτηριστικό όμως όνομα του Θεού, όσον αφορά τη διαθήκη Του με τον άνθρωπο, είναι το «Γιαχβέ».
[13] Υπάρχουν, όμως, περικοπές που το Ελοχίμ χρησιμοποιείται για τον αληθινό Θεό, και ακολουθείται από ρήματα στον πληθυντικό αριθμό [Γένεση 1:26-27, 3:22, 11:7, 20:13, 35:7, Ιησούς του Ναυή 24:19, Β' Σαμουήλ 7:23, Ιώβ 35:10, Ψαλμός 149:2, Εκκλησιαστής 12:1, Ησαΐας 6:8, (54:5)].