6/6/09

Από την αρχαία Ιστορία του Ισραήλ

Κατ’ αρχήν πρέπει να αναφέρουμε ότι το Ισραήλ είναι διάσημο ως το σταυροδρόμι του αρχαίου κόσμου και ως η κοιτίδα τριών θρησκειών. Υπάρχουν πολλά ιστορικά μέρη και μουσεία που επιτρέπουν στους επισκέπτες να φανταστούν το πώς μπορεί να ήταν η ζωή πριν από χιλιάδες χρόνια.
Οι Εβραίοι έχουν έναν αξιοσημείωτο τρόπο για να θυμούνται την ιστορία τους. Για παράδειγμα, η τελετή (seder) του Πάσχα φανερώνει ιδιαίτερα ότι πρέπει κάθε χρόνο να εξιστορούν την ιστορία της εξόδου τους από την Αίγυπτο, ώστε όλοι να νιώθουν σαν να ήταν παρόντες στο ιστορικό αυτό γεγονός που προσδιόρισε του Εβραίους σαν λαό.
Πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα στο Ισραήλ είχαν παρουσιαστεί με εντυπωσιακό τρόπο από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Σε πρόσφατη επίσκεψη στο Ισραηλινό Μουσείο, είδαμε ένα κομμάτι πέτρας 2.200 ετών παλαιό, με επιγραφή στα αρχαία ελληνικά, που αποτελεί συγκεκριμένη μαρτυρία για τα γεγονότα που οδήγησαν στην Επανάσταση των Μακκαβαίων. Αυτό το έργο τέχνης είναι μια στήλη, μια χαραγμένη αναμνηστική πλάκα, που περιγράφει γεγονότα που συνέβηκαν στην Ιερουσαλήμ το 2ου αιώνα π.Χ., στη βασιλεία του Σέλευκου Δ' του Φιλοπάτορα. Την εποχή εκείνη οι Εβραίοι αποτελούσαν μέρος της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών. Τρία χρόνια μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, το 323 π.Χ., η αυτοκρατορία του διαιρέθηκε, όταν δολοφονήθηκε ο αντιβασιλέας του. Ο στρατηγός Πτολεμαίος έγινε βασιλιάς της Αιγύπτου και οκτώ χρόνια αργότερα, ο Σέλευκος Α', και αυτός στρατηγός, ανέλαβε τη διοίκηση της Βαβυλώνας και του τεράστιου ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας του Αλέξανδρου, που εκτεινόταν μέχρι την Ινδία. Το 198 π.Χ., ο Αντίοχος Γ' έγινε ο επόμενος μεγάλος ηγέτης της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, νικώντας τους Πτολεμαίους και ενσωματώνοντας την Αίγυπτο στην αυτοκρατορία του.
Ο Σέλευκος Δ' ο Φιλοπάτωρ, γιος του Αντίοχου Γ', κυβέρνησε στη Μείζονα Συρία (και τη γη του Ισραήλ), τη Μεσοποταμία, τη Βαβυλώνα και την Περσία για δώδεκα χρόνια, αρχίζοντας από το 187 π.Χ. Αναγκασμένος να πληρώνει αποζημιώσεις στη Ρώμη, φορολογούσε βαριά τους Εβραίους. Η πρώτη επιγραφή στη στήλη, ορίζει τον Ηλιόδωρο επιτηρητή της Παλαιστίνης και τον διατάζει να πάρει τους θησαυρούς του Ναού της Ιερουσαλήμ. Οι άλλες δύο επιγραφές, που χρονολογούνται προς το τέλος του θέρους του 178 π.Χ., είναι πιο σύντομες σημειώσεις που μεταβιβάζουν τις οδηγίες του βασιλιά από τον Ηλιόδωρο στους κατωτέρους του. Αυτό που είναι τόσο σημαντικό σ’ αυτό το αρχαιολογικό εύρημα είναι ότι επικυρώνει την ανάγκη των Σελευκιδών ηγεμόνων να λεηλατήσουν τον εβραϊκό λαό.
Ο Αντίοχος Δ', αδελφός του Σέλευκου Δ', χρειάστηκε να καταλάβει την Ιερουσαλήμ, επειδή οι Εβραίοι αντιστέκονταν στην κατάληψη της χώρας τους από τους Έλληνες,[1] αλλά η στυγερή του βασιλεία κατέληξε σε μαζική επανάσταση. Οι στρατιώτες του Αντίοχου έσφαξαν χοίρους μέσα στο Ναό και τους έψησαν πάνω στο ιερό θυσιαστήριο. Έπειτα, προσπάθησαν να εξαναγκάσουν τους συλληφθέντες Εβραίους στρατιώτες να φάνε από το απαγορευμένο κρέας. Όταν οι Εβραίοι αρνήθηκαν, οι στρατιώτες του Αντίοχου τους έκοψαν τις γλώσσες, τους έγδαραν το κεφάλι, τους έκοψαν τα χέρια και τα πόδια τους και τους έκαψαν πάνω στο θυσιαστήριο. Το 164 π.Χ. οι Εβραίοι, υπό τον Ιούδα τον Μακκαβαίο, νίκησαν τα ισχυρά στρατεύματα του Αντίοχου. Ο Αντίοχος Δ' πέθανε το 164 π.Χ., ενώ οδηγούσε το στρατό του σε μια προσπάθεια να νικήσει τους επαναστατημένους Εβραίους.
Το 63 π.Χ. οι Ρωμαίοι αντικατέστησαν τους Σελευκίδες, ως η μεγάλη δύναμη της περιοχής. Έδωσαν εξουσίες στον Ασμοναίο βασιλιά Υρκανό Β', που ήταν όμως υποτελής στον Ρωμαίο κυβερνήτη της Δαμασκού. Φυσικά, οι Εβραίοι ήταν εχθρικοί απέναντι στο νέο καθεστώς και συχνά εξεγέρθηκαν τα επόμενα χρόνια. Τελικά, η δυναστεία των Ασμοναίων, που χρονολογείται από την εποχή του Ιούδα του Μακκαβαίου, έληξε όταν ο Ηρώδης, ένας Ιδουμαίος, παντρεύτηκε την τελευταία κληρονόμο των Ασμοναίων, την κόρη του Υρκανού Β'. Οι Ρωμαίοι τον έκαναν βασιλιά της Ιουδαίας, το 37 π.Χ. και από τότε, η γη του Ισραήλ, έγινε επαρχία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Στον Ηρώδη δόθηκε σχεδόν απεριόριστη αυτονομία στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας. Έγινε ένας από τους πιο ισχυρούς μονάρχες του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αλλά απέτυχε να κερδίσει την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη των Εβραίων. Επειδή ο Ηρώδης ήταν ανδρείκελο των Ρωμαίων, οι υπήκοοί του και οι απόγονοί του τον μισούσαν.
Ο Ηρώδης ήταν μεγάλος θαυμαστής του Ελληνο-Ρωμαϊκού πολιτισμού. Το Ηρώδειο, το θερινό παλάτι του, βρισκόταν πάνω σ’ ένα υψηλό οροπέδιο που δεσπόζει της ερήμου της Ιουδαίας, όχι μακριά από την Ιερουσαλήμ. Ήταν ένα από τα πολλά θαυμαστά αρχιτεκτονικά επιτεύγματα του Ηρώδη, που περιλάμβαναν το οχυρό της Μασάντα, το λιμάνι της Καισαρείας και την ανοικοδόμηση του δεύτερου Ναού.
Οι αρχαιολόγοι εδώ και πολύ καιρό έψαχναν τον τάφο του Ηρώδη στην τοποθεσία του Ηρωδείου, χωρίς επιτυχία. Όμως, τον Απρίλιο του 2007, ο Ehud Netzer, καθηγητής του Εβραϊκού Πανεπιστημίου ανήγγειλε ότι η ομάδα του βρήκε τμήμα μιας πολύ σημαντικής σαρκοφάγου (πέτρινο φέρετρο) στην άνω πλαγιά της τοποθεσίας του Ηρωδείου. Επειδή η σαρκοφάγος είχε σπάσει σκόπιμα σε εκατοντάδες κομμάτια, ο Netzer θεωρεί ότι η καταστροφή έγινε από Εβραίους επαναστάτες στη διάρκεια της Α' Ιουδαϊκής επανάστασης κατά των Ρωμαίων, το 66-72 μ.Χ. Ο αρχαιολόγος Dr. Gabriel Brakai του Πανεπιστημίου Bar-Ilan είπε: «Το ίδιο το γεγονός, ότι η σαρκοφάγος είχε θρυμματιστεί, επιβεβαιώνει έμμεσα την άποψη ότι αυτός είναι πράγματι ο τάφος του Ηρώδη».
Η έρευνα για τον τάφο του Ηρώδη άρχισε μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, το 1967, όταν η τοποθεσία Gush Etzion, όπου βρίσκεται το Ηρώδειο, ελευθερώθηκε από την Ιορδανία. Η περιοχή κατοικείτο από Εβραίους πριν τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, το 1948. Η ανασκαφή έγινε κυρίως στην κατώτερη περιοχή της τοποθεσίας, που φαίνεται ότι φτιάχτηκε για την κηδεία και την ταφή του βασιλιά.[2]
Μέσα σε δέκα χρόνια από το θάνατο του Ηρώδη, το 4 μ.Χ., οι Ρωμαίοι ανέλαβαν την άμεση διοίκηση της Ιουδαίας. Μια επανάσταση σε πλήρη κλίμακα άρχισε το 66 μ.Χ., που οφειλόταν στην οργή των Εβραίων ενάντια στην αυξανόμενη ρωμαϊκή καταπίεση της καθημερινής τους ζωής. Οι υπέρτερες ρωμαϊκές δυνάμεις, υπό τον στρατηγό Τίτο, ισοπέδωσαν την Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ. και νίκησαν την τελευταία εβραϊκή προφυλακή, το οχυρό της Μασάντα, τρία χρόνια αργότερα. Η διασπορά άρχισε με τη ρωμαϊκή κατάκτηση της Ιουδαίας και την καταστροφή του δεύτερου Ναού στην Ιερουσαλήμ, θέτοντας τη σκηνή για τη σύγχρονη περίοδο της εβραϊκής ιστορίας.
Πώς ήταν η ζωή υπό Ρωμαϊκή κατοχή; Σαν σύγχρονο παράδειγμα, για το πώς αντιδρούν οι αποικίες σε ξένο έλεγχο, έχουμε τη Βρετανική διακυβέρνηση τής υπό Εντολή (mandate) Παλαιστίνης. Και οι Άραβες και οι Εβραίοι δεν ήταν ευχαριστημένοι με τη Βρετανική διοίκηση της Παλαιστίνης. Οι Εβραίοι περίμεναν να ιδρύσουν μια πατρίδα για τον εβραϊκό λαό στην αρχαία τους χώρα, όπως είχε ορίσει η Εντολή (mandate). Οι Άραβες απέρριπταν οποιονδήποτε ρόλο για τους Εβραίους. Φυσικά, οι Βρετανοί χρησιμοποιούσαν τη δύναμή τους πάνω σ’ αυτήν την πολύτιμη ακίνητη περιουσία για τους δικούς τους σκοπούς. Μετά τη νίκη τους στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Βρετανοί πίστευαν ότι θα κέρδιζαν περισσότερο με το να βάλουν τους Άραβες στην Παλαιστίνη και την υπόλοιπη Μέση Ανατολή, παρά με το να αφήσουν τους Εβραίους να έχουν πρόσβαση σε ολόκληρη την Παλαιστίνη, όπως όριζε η Εντολή (mandate). Έτσι, πάνω από τα 3/4 της υπό Εντολή περιοχής δόθηκαν το 1921 στη δυναστεία των Χασαμιτών, ως βραβείο παρηγοριάς. Επιπλέον, ολόκληροι τομείς από το υπόλοιπο 22% της Εντολής, κηρύχθηκαν εκτός ορίων για την εβραϊκή εγκατάσταση. Ανάμεσα στους Εβραίους, διάφορες ομάδες άρχισαν να εξεγείρονται για να ανατρέψουν τους Βρετανούς και να αποκτήσουν τον έλεγχο της γης του Ισραήλ.
Κάτω από τη ρωμαϊκή διοίκηση, υπήρχαν ένα σωρό ομάδες που συνασπίζονταν είτε θρησκευτικά είτε από στρατιωτικά κίνητρα. Μια τέτοια ομάδα ήταν οι Εσσαίοι. Ο Εβραίος στρατηγός και αργότερα Ρωμαίος ιστορικός, ο Φλάβιος Ιώσηπος, περιγράφει τους Εσσαίους στα γραπτά του: «Οι Εσσαίοι είναι Ιουδαίοι ως προς τη φυλή, αλλά πιο στενά ενωμένοι μεταξύ τους με αμοιβαία στοργή και με τις προσπάθειές τους για να αναπτύξουν μια ιδιαίτερα άγια ζωή... Έχουν φτάσει στο σημείο να έχουν το δέρμα τους ξηρό και πάντα να ντύνονται με άσπρα ρούχα... Πριν την ανατολή απαγγέλουν κάποιες προγονικές προσευχές στον ήλιο, σαν να τον ικετεύουν να ανατείλει. Δουλεύουν μέχρι τις 11 πμ. περίπου, οπότε φορούν τελετουργικά καλύμματα στα λαγόνια και λούζονται για εξαγνισμό. Μετά μπαίνουν σ’ ένα κοινόχρηστο διάδρομο, όπου κανείς άλλος δεν επιτρέπεται να μπει, και τρώνε μόνον ένα μπολ φαγητού ο καθένας. Τρώνε σιωπηλά... Μετά βγάζουν τα ιερά τους ρούχα και επιστρέφουν στη δουλειά τους μέχρι το βράδυ... Βλέπουν τη σωματική απόλαυση σαν κάτι το αμαρτωλό... Όσοι θέλουν να μπουν στην ομάδα, δεν τους επιτρέπεται άμεση είσοδος. Αναγκάζονται να περιμένουν απέξω για μια περίοδο ενός έτους... Δεν τους επιτρέπεται να αλλάξουν τα βιβλία της ομάδας... Περιφρονούν τον κίνδυνο: θριαμβεύουν πάνω στον πόνο με τον ηρωισμό των πεποιθήσεών τους, και θεωρούν ότι ο θάνατος, όταν έρχεται ένδοξα, είναι καλύτερος από τη διατήρηση της ζωής. Πέθαιναν με μεγάλη δόξα εν μέσω τρομερών βασανιστηρίων στον πόλεμο κατά των Ρωμαίων. Πιστεύουν ότι η ψυχή τους είναι αθάνατη, αλλά ότι τα σώματά τους είναι φθαρτά...»
Οι Εσσαίοι έγιναν πασίγνωστοι σε μας λόγω της καταπληκτικής ανακάλυψης που έγινε το 1947 στο Κουμράν, στη ΒΔ ακτή της Νεκράς Θάλασσας. Ένας νεαρός Άραβας βοσκός έριχνε πέτρες σε μια από τις πολλές σπηλιές της περιοχής, όταν άκουσε κάτι να σπάει. Ενώ ερευνούσε, βρήκε πολλούς αρχαίους κυλίνδρους (περγαμηνής) αποθηκευμένους μέσα σε πήλινα κιούπια και διατηρημένους από το ξηρό κλίμα της ερήμου. Αυτοί οι κύλινδροι αργότερα αποδείχθηκαν ότι είναι ανεκτίμητοι. Πολλοί από αυτούς βρίσκονται σήμερα στο Ναό της Βίβλου στο Ισραηλιτικό Μουσείο. Αποδείχθηκαν ότι είναι τα πιο αρχαία εβραϊκά κείμενα που ανακαλύφθηκαν ποτέ, και χρονολογούνται μέχρι πριν τη λεηλασία της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους.
Από την περιγραφή του Φλαβίου Ιώσηπου γνωρίζουμε ότι οι Εσσαίοι ήταν φανατικοί για την καθαριότητα, κάτι που αποδείχθηκε από τις μεγάλες ευκολίες για μπάνιο που βρέθηκαν. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι τα απορρίμματά τους τα έθαβαν μακριά από τις κατοικίες, σε μέρος που έχει βρεθεί σήμερα. Λέγεται ότι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής ήταν ένας από τους μυημένους που περνούσε τον καιρό του στο Κουμράν, αλλά έφυγε χωρίς να γίνει πλήρες μέλος της ομάδας. Για τους Χριστιανούς, οι Εσσαίοι αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη ομάδα σύγχρονη με τον Ιησού. Για τους Εβραίους, οι Εσσαίοι είναι αντιπροσωπευτικοί των πολλών ομάδων που εξαπλώθηκαν στη γη του Ισραήλ στην αρχαιότητα. Αφού οι κύλινδροι, που ανακαλύφθηκαν στο Κουμράν, γράφτηκαν πριν την πτώση της Ιερουσαλήμ και τη ρωμαϊκή κατάκτηση, μας δίνουν μια ανεκτίμητη ματιά στο ποια ήταν η εβραϊκή σκέψη τότε, αγνή και απλή. Και οι Εβραίοι και οι Χριστιανοί θρησκευτικοί μελετητές εξακολουθούν να μελετούν τους κυλίνδρους σήμερα. Πρόσφατα, Ισραηλινοί ερευνητές τελειοποίησαν μια μέθοδο συναρμολόγησης των χιλιάδων σκισμένων κομματιών από κυλίνδρους, με το να ταιριάζουν το DNA των κομματιών του δέρματος από το οποίο έχουν φτιαχτεί. Το Κουμράν κατοικείτο από Εβραίους από τον 8ο αιώνα π.Χ. Οι Εσσαίοι έζησαν εκεί από το τέλος του 2ου αιώνα π.Χ. μέχρι το 68 μ.Χ., όταν η πόλη τους κυριεύθηκε από τους Ρωμαίους, μόλις δύο χρόνια πριν λεηλατήσουν την Ιερουσαλήμ. Μια ρωμαϊκή φρουρά στρατοπέδευε εκεί το 132-135 μ.Χ., στη διάρκεια της Επανάστασης του Bar Kochba. Η ιστορία των Εσσαίων είναι μόνο μια μικρή καταχώρηση στη συναρπαστική ιστορία του αρχαίου Ισραήλ.
Steve Kramer

[1] Η αυτοκρατορία των Σελευκιδών βασιζόταν στο ελληνικό υπόβαθρο του Μ. Αλέξανδρου.
[2] Από ένα άρθρο του Etar Lefkovits, Jerusalem Post, 9 Μαΐου, 2007.

Δεν υπάρχουν σχόλια: