Με τον όρο Ολοκαύτωμα περιγράφεται ο συστηματικός διωγμός και η γενοκτονία με την υποκίνηση του κράτους διαφόρων εθνικών, θρησκευτικών, κοινωνικών και πολιτικών ομάδων στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου από τη Ναζιστική Γερμανία και τους συνεργάτες τους. Στα αρχικά στοιχεία που συνθέτουν το Ολοκαύτωμα είναι το πογκρόμ της Νύχτας των Κρυστάλλων και το Πρόγραμμα Ευθανασίας Τ-4, τα οποία οδήγησαν στη συνέχεια στα τάγματα θανάτου και στα στρατόπεδα εξόντωσης τα οποία αποτελούσαν μαζική και κεντρικά οργανωμένη προσπάθεια για την εξολόθρευση κάθε μέλους των κοινοτήτων που αποτελούσαν στόχο των Ναζί.
Οι Εβραίοι της Ευρώπης ήταν τα κυρίως θύματα του Ολοκαυτώματος, μέσω αυτού που οι Ναζί ονόμαζαν «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος». Το νούμερο που χρησιμοποιείται πιο συχνά για τον αριθμό των θυμάτων του εβραϊκού πληθυσμού είναι 6.000.000, αν και οι τυπικές εκτιμήσεις από τους ιστορικούς για το εύρος των θυμάτων κυμαίνονται από 5.000.000 ως και πάνω από 6.000.000. Εκτός από τους Εβραίους, περίπου 220.000 Ρομά και Σίντι θανατώθηκαν στο Ολοκαύτωμα (μερικές εκτιμήσεις φτάνουν ως και τις 800.000), δηλαδή το 25-50% του ευρωπαϊκού τους πληθυσμού. Άλλες ομάδες που κρίθηκαν «φυλετικά κατώτερες» ή «ανεπιθύμητες» ήταν οι εξής: Σοβιετικοί στρατιώτες και πολίτες αιχμάλωτοι σε κατεχόμενες περιοχές (περιλαμβανομένων των Ρώσων και άλλων Σλάβων), Πολωνοί μη Εβραίοι (3.000.000 Πολωνοί Εβραίοι και 2.000.000 Πολωνοί μη Εβραίοι), διανοητικά ασθενείς ή σωματικά ανάπηροι, ομοφυλόφιλοι, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Μασόνοι, Κομμουνιστές και άλλοι πολιτικοί αντιφρονούντες, συνδικαλιστές και κάποιοι Καθολικοί και Προτεστάντες κληρικοί που διώχτηκαν ή θανατώθηκαν. Αν συνυπολογιστούν και όλες αυτές οι πληθυσμιακές ομάδες, ο αριθμός των θυμάτων ανεβαίνει σημαντικά. Κάποιες εκτιμήσεις τοποθετούν το συνολικό αριθμό θυμάτων του Ολοκαυτώματος στα 26.000.000 ανθρώπους, όμως τα 9.000.000-11.000.000 θύματα συνήθως θεωρείται η πιο αξιόπιστη εκτίμηση.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ
Η λέξη ολοκαύτωμα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ὁλόκαυστον, που σημαίνει «πλήρως καμένη προσφορά θυσίας» σε θεό. Τις πρόσφατες δεκαετίες η λέξη «ολοκαύτωμα» έχει χρησιμοποιηθεί αναφορικά με καταστροφές. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, ωστόσο, η συνήθης σημασία της λέξης είναι η ναζιστική γενοκτονία. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης από πολλούς με μια πιο στενή έννοια, για να περιγράψει συγκεκριμένα την άνευ προηγουμένου καταστροφή του εβραϊκού στοιχείου στην Ευρώπη.
Η λέξη Shoah ή Sho'ah (εβραϊκά שואה), που σημαίνει «καταστροφή» στα εβραϊκά, καθιερώθηκε ως όρος για να περιγράψει το Ολοκαύτωμα των Εβραίων ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1940.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΑΖΙΣΤΙΚΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ
Το ναζιστικό Ολοκαύτωμα έχει διάφορα χαρακτηριστικά, που, αν συνδυαστούν, το διαφοροποιούν από άλλα ολοκαυτώματα της ιστορίας.
ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ
Το 1904, ο Άλφρεντ Πλετς (Alfred Plötz) ίδρυσε τη «Γερμανική Εταιρία Ευγονικής» (Deutsche Gesellschaft für Rassenhygiene). Δεκάξι χρόνια αργότερα εκδόθηκε το έργο «Άδεια Καταστροφής της Ζωής που Δεν Αξίζει να Ζει» (Die Freigabe der Vernichtung lebensunwerten Lebens), το οποίο ζωογόνησε την ανάπτυξη του γερμανικού κινήματος της ευγονικής. Με συγγραφέα τον Καρλ Μπίντινγκ (Karl Binding], έναν ευρέως αναγνωρισμένο δικαστή, και τον φημισμένο ψυχίατρο Άλφρεντ Χόχε (Alfred Hoche), το έργο αποτέλεσε το κλειδί για τη διαμόρφωση της Ναζιστικής ιδεολογίας, ρητορικής και πρακτικής:
«...Υπερασπιζόταν τη θεωρία που υποστήριζε ότι η εξόντωση των ‘άχρηστων ανθρώπων’ θα έπρεπε να νομιμοποιηθεί. Έτσι, οι έννοιες της ‘άχρηστης ζωής’ ή ‘ζωής που δεν αξίζει να ζει’ που χρησιμοποιούσαν οι Ναζί προήλθαν από εκείνο το βιβλίο. Οι Μπίντινγκ και Χόχε μιλούν στο βιβλίο για ‘άχρηστους ανθρώπους’. Ζητούν ‘την εξάλειψη εκείνων που δεν μπορούν να σωθούν... των οποίων ο θάνατος είναι επιτακτική ανάγκη’... για εκείνους που είναι υποδεέστεροι και από τα ζώα ‘χωρίς τη θέληση ούτε να ζήσουν ούτε να πεθάνουν’. Σε αυτούς που είναι ‘διανοητικά νεκροί’ και που αποτελούν ‘ξένο σώμα μέσα στην κοινωνία των ανθρώπων’».
Οι δραστηριότητες του Πλετς και τα λόγια των Μπίντινγκ και Χόχε ήταν οι πρόγονοι της «τελικής λύσης» του Χίτλερ που θα ακολουθούσε είκοσι χρόνια μετά.
Το Ολοκαύτωμα ήταν μια εκ προθέσεως, σχολαστικά σχεδιασμένη προσπάθεια για την ολοκληρωτική εξόντωση των εθνοτήτων-στόχων. Εκτιμάται ότι «η Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος» (die Endlösung der Judenfrage), όπως την αποκάλεσαν οι Ναζί στη διάσκεψη της Βάνζεε το 1942, προέβλεπε τη δολοφονία του 64% των Εβραίων της Ευρώπης, που ισοδυναμούσε με το 35% του εβραϊκού πληθυσμού παγκοσμίως.
Σε ένα λόγο του τον Οκτώβριο του 1943, ο Χάινριχ Χίμλερ, αρχηγός των SS, είπε, απευθυνόμενος σε ανώτατους αξιωματικούς των SS και ηγετικά μέλη του κόμματος: «Τι θα κάνουμε με τις γυναίκες και τα παιδιά; Αποφάσισα να βρω μια εντελώς ξεκάθαρη λύση και για αυτό το θέμα. Θεωρώ ότι δεν έχω κανένα δικαίωμα να ξεριζώσω (ausrotten) τους άντρες -με άλλα λόγια, να τους σκοτώσω ή να βάλω να τους σκοτώσουν- και να αφήσω τους εκδικητές με τη μορφή παιδιών να μεγαλώσουν και να αναμετρηθούν με τους γιους και τα εγγόνια μας. Έπρεπε να παρθεί η δύσκολη απόφαση να εξαφανιστούν οι άνθρωποι αυτοί από το πρόσωπο της γης».
Το Ολοκαύτωμα δικαιολογήθηκε στη βάση του ότι τα θύματα ήταν Untermenschen, δηλαδή «κατώτερα πλάσματα ή υπάνθρωποι», που θεωρούνταν αφενός κατώτεροι βιολογικά (όπως για παράδειγμα οι Σλάβοι) και αφετέρου, ειδικά στην περίπτωση των Εβραίων, πιθανή απειλή στην ανωτερότητα και την κυριαρχία των Άρειων. Αυτοί που το διέπραξαν, το έβλεπαν σαν μια μορφή ευγονικής, σαν την δημιουργία μιας καλύτερης ράτσας μέσω της εξαφάνισης όσων θεωρούνταν «ακατάλληλοι», στην ίδια λογική με τις υποχρεωτικές στειρώσεις, το Πρόγραμμα Ευθανασίας Τ-4 και τη «φυλετική υγιεινή».
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Το Ολοκαύτωμα χαρακτηρίστηκε από την αποτελεσματική και συστηματική προσπάθεια βιομηχανικής κλίμακας για τη συγκέντρωση και δολοφονία όσων περισσότερων θυμάτων ήταν δυνατό, χρησιμοποιώντας όλους τους πόρους και την τεχνολογία που ήταν διαθέσιμα στο ναζιστικό κράτος.
Για παράδειγμα, με τη χρήση υπολογιστικών μηχανών της εταιρίας Dehomag δημιουργούνταν και ανανεώνονταν λεπτομερείς λίστες των υποψήφιων θυμάτων, και οι δολοφονίες καταγράφονταν σε λεπτομερή αρχεία. Καθώς οι κρατούμενοι έμπαιναν στα στρατόπεδα εξόντωσης, αναγκάζονταν να παραδώσουν όλα τα προσωπικά τους αντικείμενα, που κατόπιν καταγράφονταν και ταξινομούνταν, και για τα οποία εκδίδονταν αποδείξεις προκειμένου τα θύματα να πιστέψουν ότι κάποια στιγμή θα τους επιστρέφονταν οι αποσκευές και τα αντικείμενά τους, κι έτσι να καλλιεργείται μια ψευδαίσθηση ασφάλειας.
Επιπλέον, γινόταν σημαντική προσπάθεια σε όλη τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος να ανακαλυφθούν όλο και αποτελεσματικές μέθοδοι δολοφονίας μεγάλων αριθμών ανθρώπων. Οι πρώτες μαζικές δολοφονίες χιλιάδων Εβραίων στην Πολωνία από στρατιώτες προκάλεσαν, σύμφωνα με πολλές στρατιωτικές αναφορές, πτώση του ηθικού και δυσάρεστα συναισθήματα στους στρατιώτες των Ναζί. Οι διοικητές τους παραπονέθηκαν στους ανώτερούς τους ότι οι «προσωπικές» δολοφονίες είχαν έντονα αρνητικά αποτελέσματα στη ψυχολογία των στρατιωτών. Έχοντας αποφασίσει να εξοντώσει τον εβραϊκό πληθυσμό, το Βερολίνο αποφάσισε να αναζητήσει μεθόδους δολοφονίας που θα ήταν πιο απρόσωπες και μηχανικές, ξεκινώντας με τα εκρηκτικά και τα δηλητήρια.
Στο βιβλίο του «Ο πόλεμος της Ρωσίας», ο Βρετανός ιστορικός Ρίτσαρντ Όβερυ (Richard Overy) περιγράφει αυτή την αναζήτηση των Ναζί για πιο αποτελεσματικούς τρόπους δολοφονίας. Μετά την κατάκτηση της Λευκορωσίας, χρησιμοποίησαν ψυχικά ασθενείς από ψυχιατρεία του Μινσκ σαν πειραματόζωα. Αρχικά, δοκίμασαν να τους σκοτώσουν με όπλα, παρατάσσοντάς τους σε ευθεία, έτσι ώστε μια σφαίρα να σκότωνε όσο το δυνατόν περισσότερους, για οικονομία στο χρόνο και τα πυρομαχικά, αλλά η μέθοδος αυτή αποδείχτηκε πολύ χρονοβόρα. Κατόπιν δοκίμασαν το δυναμίτη, όμως λίγοι σκοτώθηκαν και οι περισσότεροι ακρωτηριάστηκαν χωρίς να πεθάνουν, αναγκάζοντας τους Γερμανούς να τους αποτελειώσουν με πολυβόλα. Τον Οκτώβριο του 1941 στο Μογκίλεφ δοκίμασαν φορτηγά που είχαν μετατρέψει σε κινητούς θαλάμους αερίων (Gaswagen). Χρησιμοποιώντας αρχικά τα καυσαέρια από την εξάτμιση ενός μικρού στρατιωτικού οχήματος, χρειάστηκε περίπου μισή ώρα για να πεθάνουν οι επιβαίνοντες. Όταν χρησιμοποιήθηκε η (μεγαλύτερη) εξάτμιση ενός φορτηγού, χρειάστηκαν μόνο οκτώ λεπτά.
Προηγουμένως, τα στρατόπεδα εξόντωσης είχαν αλλάξει τον τύπο του αερίου που χρησιμοποιούσαν, από μονοξείδιο του άνθρακα (CO) στα στρατόπεδα Μπελζέκ, Ζομπίμπορ και Τρεμπλίνκα, στο Zyklon B που χρησιμοποιούνταν στο Μάιντανεκ και το Άουσβιτς. Η διαχείριση μεγάλων αριθμών πτωμάτων αποτελούσε άλλο ένα πρόβλημα, λογιστικής φύσης. Η αποτέφρωση σε μεγάλη κλίμακα θεωρούνταν αρχικά ανέφικτη, μέχρι που ανακαλύφθηκε ότι από τη στιγμή που οι φούρνοι των κρεματορίων ανέπτυσσαν μια ικανή θερμοκρασία, η καύση θα μπορούσε να αυτοσυντηρείται από το λίπος των πτωμάτων και μόνο. Όταν λύθηκε και αυτή η τεχνική «λεπτομέρεια», οι Ναζί εφάρμοσαν σε πλήρη κλίμακα το σχέδιό τους για μαζικές δολοφονίες.
Η σχέση των εταιριών με το Ολοκαύτωμα έχει επίσης αποτελέσει πεδίο αντιπαράθεσης τα τελευταία χρόνια. Ο Ρούντολφ Ες, διοικητής του στρατοπέδου του Άουσβιτς, είπε ότι, χωρίς να χρειαστεί να διαφημίσουν την αναγκαστική εργασία που θα μπορούσαν να προσφέρουν οι κρατούμενοι, μεγάλες Γερμανικές εταιρίες (κάποιες από τις οποίες υπάρχουν και στις μέρες μας) πλησίασαν από μόνες τους τις διοικήσεις των στρατοπέδων προκειμένου να προμηθευτούν δωρεάν εργατικά χέρια. Επίσης, τεχνολογία που ανέπτυξε η IBM χρησιμοποιήθηκε στην κατηγοριοποίηση των κρατούμενων με τη χρήση μηχανών ταξινόμησης. Ένα βιβλίο για το ρόλο της IBM στο Ολοκαύτωμα με τίτλο «H IBM και το Ολοκαύτωμα» δίνει περισσότερες λεπτομέρειες για το θέμα αυτό.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ
Το Ολοκαύτωμα εξαπλώθηκε και διαπράχθηκε με μεθοδικό τρόπο σχεδόν σε όλες τις περιοχές που κατείχαν οι Ναζί, που σήμερα αποτελούν 35 ευρωπαϊκές χώρες. Σε όλες αυτές τις περιοχές, οι Εβραίοι και τα άλλα θύματα κυνηγήθηκαν και στάλθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας ή, σε άλλες χώρες, σε στρατόπεδα εξόντωσης. Οι χειρότερες μαζικές δολοφονίες έγιναν στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, στην οποία πριν το 1939 ζούσαν περισσότεροι από 7.000.000 Εβραίοι. Εκεί δολοφονήθηκαν περίπου 5.000.000 Εβραίοι, με 3.000.000 στην Πολωνία και 1.000.000 στη Σοβιετική Ένωση. Εκατοντάδες χιλιάδες δολοφονήθηκαν επίσης στην Ολλανδία, τη Γαλλία, το Βέλγιο, τη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα.
Υπάρχουν αποδείξεις ότι οι Ναζί σκόπευαν να συνεχίσουν την εφαρμογή της «τελικής λύσης» στη Βρετανία, τη Β. Αμερική και την Παλαιστίνη, σε περίπτωση που τις κατακτούσαν. Οι δολοφονίες συνέχισαν σε διάφορα μέρη της επικράτειας των Ναζί μέχρι και τα τελευταία στάδια του πόλεμου, και σταμάτησαν οριστικά μόνο όταν οι Συμμαχικές δυνάμεις εισέβαλαν στη γερμανική ενδοχώρα και ανάγκασαν τους Ναζί να παραδοθούν το Μάιο του 1945.
ΑΓΡΙΟΤΗΤΑ
Το Ολοκαύτωμα εφαρμόστηκε χωρίς κανένα έλεος ή εξαίρεση για τα παιδιά ή τα μωρά, και τα θύματα συχνά βασανίζονταν πριν τελικά δολοφονηθούν. Οι Ναζί διεξήγαγαν σαδιστικά και θανατηφόρα «ιατρικά» πειράματα χρησιμοποιώντας κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών. Ο Γιόζεφ Μένγκελε, στρατιωτικός γιατρός στο Άουσβιτς και διευθυντής της ιατρικής υπηρεσίας στο Μπίργκεναου, ήταν γνωστός σαν «ο Άγγελος του Θανάτου» για τα σαδιστικά και ανορθόδοξα πειράματά του. Πολλά από αυτά τα πειράματα είχαν σκοπό να παράξουν «φυλετικά αγνά» μωρά ή να διερευνήσουν τις αντοχές του ανθρώπινου σώματος στον πόνο, τον ακρωτηριασμό, την πίεση ή την θερμοκρασία (υπάρχουν, μεταξύ πολλών άλλων, μαρτυρίες για κρατούμενους που βυθίζονταν ζωντανοί σε καζάνια με βραστό ή παγωμένο νερό). Οι περισσότεροι από τους κρατούμενους που χρησιμοποιήθηκαν στα πειράματα αυτά δεν επέζησαν.
Το ίδιο σκληρή και βάναυση ήταν και η καθημερινή ζωή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, με τους ξυλοδαρμούς, τα βασανιστήρια και τις ομαδικές εκτελέσεις από τους Ναζί να είναι στην ημερήσια διάταξη.
ΘΥΜΑΤΑ
Τα θύματα του Ολοκαυτώματος ήταν Εβραίοι, Κομμουνιστές, Σέρβοι, Πολωνοί, Ρώσοι, ομοφυλόφιλοι, Ρομ και Σίντι (Αθίγγανοι), οι ψυχικά ασθενείς και σωματικά ανάπηροι, διανοητές και πολιτικοί ακτιβιστές, Μάρτυρες του Ιεχωβά, μέλη άλλων θρησκευτικών ομάδων, μέλη του Καθολικού και Προτεσταντικού κλήρου, συνδικαλιστές, μερικοί Αφρικανοί, κοινοί εγκληματίες, άνθρωποι που είχαν χαρακτηριστεί «εχθροί του κράτους», και πολλοί που δεν ανήκαν στην Άρεια φυλή. Αυτοί οι άνθρωποι χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και σε μαζικές εκτελέσεις, σύμφωνα με τα εκτεταμένα αρχεία που κράτησαν οι ίδιοι οι Ναζί (κείμενα και φωτογραφίες), μαρτυρίες (επιζώντων, δραστών και αυτοπτών μαρτύρων), και τα στατιστικά στοιχεία των χωρών υπό ναζιστική κατοχή.
ΕΒΡΑΙΟΙ
Ο αντισημιτισμός ήταν διαδεδομένος στην Ευρώπη τις δεκαετίες του 1920 και 1930, παρότι οι ρίζες του είναι πολύ παλιότερες. Η γεμάτη φανατισμό εκδοχή του φυλετικού αντισημιτισμού του Αδόλφου Χίτλερ περιγράφηκε με λεπτομέρεια στο βιβλίο του «Ο Αγών μου», το οποίο αν και γενικά αγνοήθηκε όταν πρωτοεκδόθηκε το 1925, έγινε μπεστ-σέλερ στη Γερμανία όταν ο Χίτλερ απέκτησε πολιτική δύναμη.
Την 1 Απριλίου του 1933, λίγο μετά την αναρρίχηση του Χίτλερ στην εξουσία, οι Ναζί, υπό την καθοδήγηση κυρίως του Γιούλιους Στράιχερ (Julius Streicher), και των Ταγμάτων Εφόδου (Sturmabteilung), οργάνωσαν ένα μονοήμερο μποϊκοτάζ όλων των εβραϊκών επιχειρήσεων της Γερμανίας. Μια σειρά ολοένα και πιο σκληρών ρατσιστικών νόμων εκδόθηκαν σε μικρό χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με το Νόμο για την Αποκατάσταση του Επαγγελματικού Δημόσιου Τομέα, που ψηφίστηκε από το Ράιχσταγκ στις 7 Απριλίου 1933, όλοι οι Εβραίοι δημόσιοι υπάλληλοι σε κρατικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο διοίκησης απολύθηκαν αμέσως. Ο παραπάνω νόμος ήταν ο πρώτος αντισημιτικός νόμος που ψηφίστηκε στη Γερμανία μετά την ένωσή της το 1871. Τον ακολούθησαν οι Νόμοι της Νυρεμβέργης του 1935 που απαγόρευσαν το γάμο ανάμεσα σε Εβραίους και μη Εβραίους, και αφαίρεσαν από όλους τους Εβραίους τη γερμανική τους υπηκοότητα (ο επίσημος τίτλος που τους αποδόθηκε ήταν «υποκείμενα του κράτους») και τα βασικά πολιτικά τους δικαιώματα, όπως για παράδειγμα το δικαίωμα της ψήφου.
Το 1936 απαγορεύτηκε στους Εβραίους να ασκούν οποιοδήποτε ειδικευμένο επάγγελμα, εμποδίζοντάς τους ουσιαστικά από το να ασκούν οποιαδήποτε επίδραση στην εκπαίδευση, την πολιτική, την ανώτερη εκπαίδευση και τη βιομηχανία. Στις 15 Νοέμβρη 1938, απαγορεύτηκε στα παιδιά των Εβραίων να πηγαίνουν στα κανονικά σχολεία. Μέχρι τον Απρίλιο του 1939, σχεδόν όλες οι εβραϊκές εταιρίες είχαν είτε καταρρεύσει κάτω από το βάρος της οικονομικής πίεσης και των ελάχιστων κερδών είτε είχαν αναγκαστεί να πουληθούν στη Ναζιστική κυβέρνηση, σύμφωνα με την πολιτική «Αρειοποίησης» που ξεκίνησε να εφαρμόζεται το 1937.
Με την έναρξη του πολέμου έγιναν μεγάλες σφαγές Εβραίων και, το Δεκέμβριο του 1941, ο Χίτλερ αποφάσισε να εξοντώσει ολοκληρωτικά τους Εβραίους της Ευρώπης. Τον Ιανουάριο του 1942, στη Διάσκεψη της Βάνζεε, οι Ναζί ηγέτες συζήτησαν τις λεπτομέρειες της «Τελικής Λύσης του Εβραϊκού Ζητήματος» (Endlösung der Judenfrage). Ο Γιόζεφ Μπίλερ (Josef Bühler) παρότρυνε τον Ράινχαρντ Χάιντριχ να προχωρήσει στην Τελική Λύση στο λεγόμενο Generalgouvernement (Γενικό Κυβερνείο, οι εκτάσεις της κατεχόμενης Πολωνίας που δεν είχαν προσαρτηθεί στην Γερμανία). Άρχισαν να απελαύνουν συστηματικά πληθυσμούς Εβραίων από τα γκέτο και από όλες τις κατεχόμενες περιοχές προς τα επτά στρατόπεδα που είχαν σχεδιαστεί σαν Vernichtungslager ή στρατόπεδα εξόντωσης: του Άουσβιτς ΙΙ, του Μπέλζεκ, του Κέλμνο, του Μάζντανεκ, του Μάλυ Τρόστενετς, του Ζομπίπορ και της Τρεμπλίνκα ΙΙ. Ο Σεμπάστιαν Χάφνερ (Sebastian Haffner) υποστήριξε σε ανάλυσή του το 1978 ότι ο Χίτλερ, από το Δεκέμβρη του 1941, αποδέχτηκε το μη πραγματοποιήσιμο του στόχου του να κυριαρχήσει στην Ευρώπη για πάντα, κηρύσσοντας τον πόλεμο στις ΗΠΑ, αλλά η απόσυρσή του από τη δημοσιότητα και η φαινομενική κατοπινή του ηρεμία οφείλονταν στην επίτευξη του δεύτερου στόχου του, της εξόντωσης δηλαδή των Εβραίων.
Ακόμα και στα τελικά στάδια του πολέμου, όταν πλέον η Ναζιστική πολεμική μηχανή είχε αρχίσει να διαλύεται, πολύτιμοι στρατιωτικοί πόροι όπως καύσιμα, μεταφορές, πυρομαχικά, στρατιώτες και βιομηχανική παραγωγή, αντί να κατευθύνονται στο πολεμικό μέτωπο πήγαιναν στα στρατόπεδα θανάτου.
Μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος, ένα μεγάλο μέρος τους εβραϊκού πληθυσμού της Ευρώπης είχε βρει το θάνατο στο Ολοκαύτωμα. Στην Πολωνία, όπου πριν τον πόλεμο βρισκόταν η μεγαλύτερη Εβραϊκή κοινότητα του κόσμου, δολοφονήθηκε πάνω από το 90% του Εβραϊκού πληθυσμού, ή περίπου 3.000.000 άνθρωποι. Ο αντισημιτισμός επικράτησε στην Πολωνία και στο Πογκρόμ του Κίλτσε δολοφονήθηκαν 40 και τραυματίστηκαν 80 Εβραίοι που γύρισαν σπίτια τους μετά τον πόλεμο. Η ποινή που επέβαλλαν οι Γερμανοί σε αυτούς που έκρυβαν Εβραίους ήταν ο θάνατος, και εφαρμοζόταν δίχως έλεος. Παρά το γεγονός αυτό, κάποιοι Πολωνοί έκρυψαν παιδιά και οικογένειες Εβραίων, σώζοντάς τους τη ζωή με κίνδυνο των δικών τους οικογενειών.
Η Ελλάδα, η Γιουγκοσλαβία, η Ουγγαρία, η Λιθουανία, η Βοημία, η Ολλανδία, η Σλοβακία και η Λετονία έχασαν πάνω από το 70% του εβραϊκού τους πληθυσμού. Το Βέλγιο, η Ρουμανία, το Λουξεμβούργο, η Νορβηγία και η Εσθονία έχασαν περίπου τον μισό τους εβραϊκό πληθυσμό, η Σοβιετική Ένωση πάνω από το 1/3, και ακόμα και χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία είδαν το 1/4 του εβραϊκού τους πληθυσμού να δολοφονείται. Η Δανία μπόρεσε να φυγαδεύσει σχεδόν το σύνολο των Εβραίων της χώρας στη Σουηδία, που ήταν ουδέτερη κατά τη διάρκεια του πολέμου. Χρησιμοποιώντας κάθε πλεύσιμο μέσο, από ψαροκάικα μέχρι πολυτελή γιότ, οι Δανοί φυγάδευσαν τους Εβραίους ομοεθνείς τους, γλιτώνοντάς τους από τον κίνδυνο.
Μερικοί Εβραίοι σε χώρες εκτός Ευρώπης που ήταν κατεχόμενες από τους Ναζί επηρεάστηκαν επίσης από το Ολοκαύτωμα και την κακομεταχείριση από τους Ναζί.
ΠΟΛΩΝΟΙ
Οι Πολωνοί αποτέλεσαν για τον Χίτλερ έναν από τους πρώτους στόχους προς εξόντωση, όπως φαίνεται στην ομιλία του προς τους διοικητές της Βέρμαχτ πριν τη Ναζιστική εισβολή στην Πολωνία του 1939. Η διανόηση και οι επιφανείς πολίτες ή όσοι είχαν επιρροή έγιναν οι κυρίως στόχοι, αν και έγιναν μερικές μαζικές δολοφονίες με θύματα από το γενικό πληθυσμό, καθώς κι άλλες σλαβικές ομάδες. Η ναζιστική κατοχή της Πολωνίας (Γενική Κυβέρνηση, Reichsgau Wartheland) αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες ωμότητες του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου, έχοντας σαν αποτέλεσμα το θάνατο 1.800.000-1.900.000 ανθρώπων επιπλέον των 3.000.000 Εβραίων της Πολωνίας. Οι μελετητές διαφωνούν για το κατά πόσον αυτοί οι θάνατοι μη Εβραίων Πολωνών πολιτών αποτελούν μέρος του Ολοκαυτώματος, αν και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για τις γενοκτονικές προθέσεις των Ναζί προς τους Πολωνούς. Τουλάχιστον 140.000 Πολωνοί στάλθηκαν στο Άουσβιτς, και η πολωνική διανόηση αποτέλεσε από τους πρωταρχικούς στόχους των Einsatzgruppen.
ΡΩΣΟΙ, ΟΥΚΡΑΝΟΙ, ΛΕΥΚΟΡΩΣΟΙ
Κατά της διάρκεια της «Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα», της εισβολής των δυνάμεων του Άξονα στη Σοβιετική Ένωση, εκατοντάδες χιλιάδες (έως και εκατομμύρια) αιχμάλωτων Σοβιετικών στρατιωτών εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από τα γερμανικά στρατεύματα εισβολής (και ειδικά από τα περιβόητα Waffen-SS, μάχιμα SS), πέθαναν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες σε γερμανικά στρατόπεδα αιχμαλώτων πολέμου ή στάλθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης προς εκτέλεση, απλά και μόνο επειδή ήταν σλαβικής καταγωγής. Χιλιάδες χωριά της ΕΣΣΔ (στη Ρωσία, τη Λευκορωσία, την Ουκρανία) σβήστηκαν από το χάρτη, λίγο έως πολύ για τον ίδιο λόγο. Στη διάρκεια της κατοχής, οι ρωσικές περιοχές του Λένινγκραντ, του Πσκοβ και του Νόβγκοροντ έχασαν γύρω στο 1/4 του πληθυσμού τους. Ο Bodan Wytwycky εκτίμησε ότι έως και το 1/4 όλων των δολοφονιών Σοβιετικών πολιτών που διαπράχθηκαν από τους Ναζί και τους συμμάχους τους είχαν ρατσιστικά κίνητρα. Αυτό το ποσοστό ισοδυναμεί με 5.000.000 Ρώσους πολίτες, 3.000.000 Ουκρανούς και 1.500.000 Λευκορώσους. Ο εβραϊκός πληθυσμός της Λευκορωσίας εξολοθρεύτηκε σχεδόν ολοκληρωτικά.
Κάποιοι σλαβικοί πληθυσμοί ωστόσο δεν έγιναν στόχος των Ναζί, επειδή συνεργάστηκαν μαζί τους. Σλάβοι της Κροατίας, της Σλοβακίας και της Ουκρανικής Γαλικίας ήταν σύμμαχοι των Ναζί και συμμετείχαν σαν συνεργάτες στο Ολοκαύτωμα.
ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ (ΡΟΜΑ ΚΑΙ ΣΙΝΤΙ)
Η πληθυσμιακή αυτή ομάδα (Ρομά, Σίντι και Μανούς) πλήρωσε το μεγαλύτερο φόρο αίματος από κάθε άλλη, αν οι δολοφονίες μελών της συγκριθούν με το συνολικό πληθυσμό της. Η εκστρατεία του Χίτλερ για τη γενοκτονία των Ρομά πληθυσμών της Ευρώπης περιελάμβανε μια ιδιαίτερα παράδοξη εφαρμογή της ναζιστικής «φυλετικής υγιεινής». Μολονότι —παρά τα ρατσιστικά μέτρα— κάποιες ομάδες Ρομά, συμπεριλαμβανομένων κάποιων Σίντι και Λαλερί (Lalleri) της Γερμανίας, γλίτωσαν τις διώξεις και το θάνατο, οι υπόλοιπες ομάδες Ρομά είχαν την ίδια μεταχείριση με τους Εβραίους. Το 25-50% του πληθυσμού των Τσιγγάνων δολοφονήθηκε, δηλαδή πάνω από 220.000 άνθρωποι. Στην Ανατολική Ευρώπη, οι Τσιγγάνοι εκτοπίζονταν στα εβραϊκά γκέτο, εκτελούνταν από τα Einsatzgruppen στα χωριά τους, και στέλνονταν στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς και της Τρεμπλίνκα.
ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
Εκατοντάδες χιλιάδες ψυχικά ασθενείς κι ανάπηροι άνθρωποι επίσης εξοντώθηκαν. Ακολουθώντας μια πολιτική ευγονικής, βασισμένη στον ψευδοεπιστημονικό ρατσισμό, οι Ναζί πίστευαν ότι οι ανάπηροι ήταν βάρος στην κοινωνία επειδή η φροντίδα τους κόστιζε στο κράτος σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους, αλλά κυρίως επειδή η ύπαρξη ατόμων με ψυχικές και βιολογικές αναπηρίες θεωρούνταν προσβολή στο Ναζιστικό ιδεώδες μιας κοινωνίας αποτελούμενης από τέλειους Άρειους υπεράνθρωπους. Γύρω στα 400.000 άτομα στειρώθηκαν υποχρεωτικά παρά τη θέλησή τους, επειδή έπασχαν από ψυχικές ασθένειες ή αναπηρίες που πιστεύονταν ότι ήταν κληρονομικές. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες ήταν ανάμεσα στους πρώτους που δολοφονήθηκαν, και το Μουσείο του Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ αναφέρει ότι το Πρόγραμμα Ευθανασίας Τ-4, που ξεκίνησε το 1939, έγινε το «πρότυπο» για μελλοντικές μαζικές δολοφονίες από το Ναζιστικό καθεστώς. Το Πρόγραμμα Τ-4 δημιουργήθηκε για να διατηρήσει την «καθαρότητα» της λεγόμενης «Άρειας φυλής» με τη συστηματική δολοφονία παιδιών και ενηλίκων που είχαν γεννηθεί με παραμορφώσεις ή υπέφεραν από ψυχικές ασθένειες. Υπολογίζεται ότι συνολικά 200.000 άνθρωποι θανατώθηκαν ως αποτέλεσμα αυτού του προγράμματος.
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ
Μετά τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ στις 27 Φεβρουαρίου 1933, μια σκηνοθετημένη επίθεση για την οποία κατηγορήθηκαν οι κομμουνιστές, ο Χίτλερ κήρυξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και υποχρέωσε τον Χίντενμπουργκ να υπογράψει το Διάταγμα για τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ, που ανέστειλε, για το υπόλοιπο της ύπαρξης του Τρίτου Ράιχ, το Σύνταγμα της Βαϊμάρης. Το ίδιο βράδυ του εμπρησμού συνελήφθησαν πάνω από 10.000 κομμουνιστές και σοσιαλδημοκράτες. Επίσης, στις 9 Μαρτίου του 1933, τρεις Βούλγαροι, ο Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, ο Βασίλ Τάνεφ και ο Μπλαγκόι Ποπώφ, μέλη της Κομιντέρν, συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν άδικα σαν συνένοχοι για τον εμπρησμό.
Σαν αποτέλεσμα αυτών των γεγονότων, το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας (KPD) έγινε το πρώτο κόμμα που τέθηκε εκτός νόμου, την 1η Μαρτίου 1933, με τη δικαιολογία ότι προετοίμαζε πραξικόπημα. Αυτό επέτρεψε στο Ναζιστικό Κόμμα να περάσει τον Εξουσιοδοτικό Νόμο, που επέτρεπε στον Καγκελάριο Χίτλερ και το υπουργικό του συμβούλιο να νομοθετούν χωρίς έγκριση του Ράιχσταγκ. Αυτοί οι δυο νόμοι σηματοδοτούν την εφαρμογή του Gleichschaltung («συγχρονισμός»), την απαρχή δηλαδή του ολοκληρωτικού καθεστώτος των Ναζί.
Στις 2 Μαρτίου 1933, την επομένη της εργατικής γιορτής της Πρωτομαγιάς, η συνομοσπονδία σωματείων ADGB (Allgemeiner Deutscher Gewerkschaftsbund) διαλύθηκε με τη βία, καθώς μονάδες της SA και της NSBO (Nationalsozialistische Betriebszellenorganisation) κατέλαβαν τα γραφεία της και οι ηγέτες της συνομοσπονδίας οδηγήθηκαν στη φυλακή. Άλλες σημαντικές συνομοσπονδίες εξαναγκάστηκαν να συγχωνευθούν με το Γερμανικό Μέτωπο Εργασίας (Deutsche Arbeitsfront (DAF)) τους επόμενους μήνες.
Γύρω στους 100.000 κομμουνιστές δολοφονήθηκαν, και ήταν από τους πρώτους, μαζί με τα άτομα με ειδικές ανάγκες, που στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πριν, είχαν γίνει προσπάθειες να τους στειρώσουν με τη χρήση ακτίνων Χ. Οι Γερμανοί κομμουνιστές προκαλούσαν ανησυχία στον Χίτλερ λόγω των δεσμών τους με τη Σοβιετική Ένωση και την εβραϊκή κοινότητα, καθώς και σαν απειλή προς το γερμανικό φασισμό. Ο Χίτλερ πιθανόν να πήρε υπόψη του και το γεγονός ότι ο ίδιος ο Μαρξ ήταν Εβραίος.
ΜΑΣΟΝΟΙ
Στο βιβλίο «Ο Αγών μου», ο Χίτλερ γράφει ότι η Μασονία έχει «υποταχθεί» στους Εβραίους και έχει γίνει ένα «τέλειο εργαλείο» για να προωθούν τους σκοπούς τους και να εμπλέκουν τα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας στα υποτιθέμενα σχέδιά τους. Συνεχίζει λέγοντας ότι «η ειρηνιστική γενική παράλυση του εθνικού ενστίκτου της αυτοσυντήρησης που άρχισε από τους Μασόνους» μεταδίδεται κατόπιν στις κοινωνικές μάζες από τον ημερήσιο τύπο.
Στα 1933, ο Χέρμαν Γκέρινγκ, πρόεδρος του Ράιχσταγκ και κεντρικό πρόσωπο στη διαδικασία του Gleichschaltung («συγχρονισμός»), δήλωνε ότι «στην εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία, δεν υπάρχει θέση για τη Μασονία».
Ο Εξουσιοδοτικός Νόμος (στα γερμανικά Ermächtigungsgesetz) ψηφίστηκε από το γερμανικό Κοινοβούλιο στις 23 Μαρτίου 1933. Χρησιμοποιώντας τον, στις 8 Ιανουαρίου 1934, ο υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης των Ναζί διέταξε τη διάλυση των μασονικών οργανώσεων και τη δήμευση της περιουσίας όλων των Στοών, δηλώνοντας πως όσοι ήταν μέλη μασονικής Στοάς όταν ο Χίτλερ πήρε την εξουσία, το Γενάρη του 1933, δεν επιτρεπόταν να παίρνουν αξιώματα μέσα στο Ναζιστικό κόμμα ή τα παραστρατιωτικά παρακλάδια του, και απαγορευόταν να διορίζονται ως δημόσιοι υπάλληλοι. Καθώς η Μασονία θεωρούνταν ιδεολογικός αντίπαλος του Ναζισμού όσον αφορά την κοσμοθεωρία της (Weltauffassung), ιδρύθηκαν ειδικά τμήματα της Υπηρεσίας Ασφάλειας (SD) και αργότερα η Κεντρική Υπηρεσία Ασφαλείας του Ράιχ, προκειμένου να ασχοληθούν ειδικά με τους Μασόνους. Οι Μασόνοι κρατούμενοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κατατάσσονταν στους πολιτικούς κρατούμενους και φορούσαν ένα ανεστραμμένο (με την κορυφή προς τα κάτω) κόκκινο τρίγωνο.
Στις 8 Αυγούστου 1935, σαν Φύρερ και Καγκελάριος της Γερμανίας, ο Χίτλερ ανακοίνωσε στην επίσημη εφημερίδα του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος «Λαϊκός Παρατηρητής» (Völkischer Beobachter) την οριστική διάλυση όλων των μασονικών Στοών της Γερμανίας. Το άρθρο κατήγγειλε μια συνωμοσία της Αδελφότητας και του «Παγκόσμιου Εβραϊσμού» για τη δημιουργία μιας Νέας Τάξης Πραγμάτων.
Εφόσον πολλοί Μασόνοι που συνελήφθησαν ήταν ταυτόχρονα και Εβραίοι ή μέλη της αντιπολίτευσης, δεν είναι γνωστό πόσα άτομα οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή έγιναν στόχος, επειδή ήταν Μασόνοι. Σύμφωνα με μια συντηρητική εκτίμηση, συνολικά πάνω από 80.000 Μασόνοι από όλη την Ευρώπη έχασαν τη ζωή τους.
ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΟΙ
Οι ομοφυλόφιλοι αποτέλεσαν επίσης στόχο για το Ολοκαύτωμα, καθώς η ομοφυλοφυλία θεωρούνταν ασύμβατη με το Ναζισμό, λόγω της αδυναμίας των ομοφυλόφιλων να αναπαράξουν την κυρίαρχη φυλή. Αυτή η άποψη συνδυαζόταν με την ομοφοβία και την πεποίθηση που έτρεφαν οι Ναζί ότι η ομοφυλοφιλία μπορεί να είναι μεταδοτική.
Αρχικά η ομοφυλοφιλία έτυχε ανοχής σε μεμονωμένες περιπτώσεις, και η πρώιμη ηγεσία των Ναζί συμπεριελάμβανε έναν αριθμό γνωστών ομοφυλόφιλων. Μέχρι το 1936, ωστόσο, οι ομοφυλόφιλοι είχαν αποβληθεί από το κόμμα και ο Χάινριχ Χίμλερ ηγήθηκε μιας προσπάθειας να διωχθούν οι ομοφυλόφιλοι σύμφωνα με τους τότε υπάρχοντες αλλά και νέους αντί-ομοφυλοφιλικούς νόμους.
Πάνω από 1.000.000 ομοφυλόφιλοι Γερμανοί έγιναν στόχος, από τους οποίους 100.000 συνελήφθησαν και 50.000 φυλακίστηκαν σαν καταδικασμένοι ομοφυλόφιλοι. Ένας επιπλέον άγνωστος αριθμός εγκλείστηκε σε κρατικά ψυχιατρεία. Εκατοντάδες Ευρωπαίοι ομοφυλόφιλοι που ζούσαν σε κατεχόμενες χώρες ευνουχίστηκαν βάσει δικαστικής απόφασης. Οι θάνατοι τουλάχιστον 15.000 περίπου ομοφυλόφιλων αντρών σε στρατόπεδα συγκέντρωσης έχουν καταγραφεί επίσημα, αλλά είναι δύσκολο να καθοριστεί ακριβώς πόσοι ομοφυλόφιλοι πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κάποιοι ομοφυλόφιλοι χρησιμοποιήθηκαν επίσης σε ιατρικά πειράματα. Σύμφωνα με τον Χάιντς Χέγκερ (Heinz Heger), στα στρατόπεδα συγκέντρωσης οι ομοφυλόφιλοι «είχαν μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας σε σχέση με άλλες σχετικά μικρές ομάδες θυμάτων, όπως οι Μάρτυρες του Ιεχωβά και οι πολιτικοί κρατούμενοι». Οι ομοφυλόφιλες γυναίκες δεν είχαν συνήθως την ίδια μεταχείριση με τους ομοφυλόφιλους άντρες. Χαρακτηρίζονταν μεν ως «αντικοινωνικές», αλλά σπάνια στέλνονταν στα στρατόπεδα λόγω της ομοφυλοφιλικής τους ιδιαιτερότητας.
ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ
Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ήταν η μόνη θρησκευτική ομάδα η οποία, αν και τα μέλη της ήταν κατεξοχήν γερμανικής καταγωγής, έγινε στόχος του Ναζιστικού καθεστώτος. Υπολογίζεται ότι, από τους συνολικά 25.000 Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Γερμανία και σε χώρες που βρίσκονταν υπό την κατοχή των Ναζί, περίπου 4.200-10.000 κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και γύρω στους 1.500-5.000 έχασαν τη ζωή τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης λόγω των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων. Πιο συγκεκριμένα, αρνούνταν να αναμειχθούν σε πολιτικά ζητήματα, να εγγραφούν στο ναζιστικό κόμμα, να αποδώσουν χαιρετισμό λέγοντας «Χάιλ Χίτλερ» («Υγεία στον Χίτλερ» ή «Ζήτω ο Χίτλερ») και να υπηρετήσουν στο γερμανικό στρατό.
ΚΛΗΡΙΚΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ
Μερικά μέλη του Καθολικού κλήρου δολοφονήθηκαν από τους Ναζί, πολλά από τα οποία είτε είχαν εβραϊκή καταγωγή, όπως η Ήντιθ Στάιν (Edith Stein), ή δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια της ναζιστικής εκστρατείας κατά της πολωνικής διανόησης. Στις χώρες όπου καθολικοί ιερωμένοι είχαν ανοιχτά καταγγείλει τις πρακτικές των Ναζί, όπως στην Ολλανδία και την Πολωνία όπου επίσκοποι και ιερείς είχαν διαμαρτυρηθεί για τις απελάσεις των Εβραίων, τα μέλη του κλήρου είτε απειλήθηκαν με απέλαση και φυλακίστηκαν (όπως στην περίπτωση του Γερμανού επίσκοπου Κλέμενς φον Γκάλεν (Clemens von Galen) ή απελάθηκαν κατευθείαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως στην περίπτωση του Ολλανδού Καρμελίτη ιερέα Τίτους Μπράντσμα (Titus Brandsma) και του Πολωνού Μαξιμίλιαν Κόλμπε (Maximillian Kolbe). Τα μέλη του Προτεσταντικού κλήρου, όπως εκείνα που ίδρυσαν την αντιναζιστική Εκκλησία της Ομολογίας, διώχθηκαν επίσης.
Εντούτοις, ως σύνολο, οι Εκκλησίες, τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ιταλία, δεν αντιτάχθηκαν στο Ναζιστικό καθεστώς. Προτεστάντες και Καθολικοί δέχτηκαν ανεμπόδιστα το Γ' Ράιχ. Μάλιστα μετά το 1929, οπότε ήρθε σε ύπαρξη το κράτος του Βατικανού με την σύμπραξη του Φασίστα Μουσολίνι, το 1933, έξι μήνες μετά τη άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, ο ηγέτης του Ναζιστικού καθεστώτος μέσω του αντικαγκελαρίου Φον Πάπεν σύναψε Κονκορδάτο με το Κράτος του Βατικανού (με επικεφαλής τότε τον Πάπα Πίο ΙΑ'), προφανώς στα πλαίσια του κοινού αγώνα κατά του φιλελευθερισμού και του μπολσεβικισμού.
ΕΓΧΡΩΜΟΙ ΚΑΙ ΑΣΙΑΤΕΣ
Οι έγχρωμοι και Ασιάτες κάτοικοι της Γερμανίας, και οι έγχρωμοι αιχμάλωτοι πολέμου, ήταν επίσης θύματα, και συχνά κρατούνταν ξεχωριστά από τους υπόλοιπους κρατούμενους. Η Ιαπωνία, που στις 27 Σεπτεμβρίου 1940 είχε υπογράψει το Τριμερές Σύμφωνο με τη Γερμανία και την Ιταλία, θεωρούνταν μέλος του Άξονα, και κανείς Γιαπωνέζος δεν φυλακίστηκε ή δολοφονήθηκε από πρόθεση.
ΣΕΡΒΟΙ
Μια άλλη ομάδα θυμάτων του Ολοκαυτώματος ήταν οι Σέρβοι στο Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των Σέρβων που δολοφονήθηκαν είναι αντικείμενο πρόσφατης αντιπαράθεσης. Το κέντρο Σίμον Βίζενταλ, γερμανικές πηγές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ιστορικοί της εποχής του Τίτο από τη Σερβία και οι περισσότερες σερβικές πηγές αναφέρουν αριθμούς άνω του 1.000.000, αλλά μερικές κροατικές πηγές εκτιμούν τον αριθμό γύρω στις 330-390.000, με τις 45-52.000 από τα θύματα να έχουν δολοφονηθεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γιασένοβατς. Η γενοκτονία των Σέρβων από τους Ουστάσι ήταν ίσως η μοναδική περίπτωση όπου οι Γερμανοί (καθώς και οι Ιταλοί), και στρατιώτες των SS, παρενέβησαν για να προστατέψουν τα θύματα από τις ενέργειες των συνεργατών τους - υπερενθουσιώδεις Κροάτες Ουστάσι, που άρχισαν μαζικές δολοφονίες σε ρυθμούς ανήκουστους για την εποχή (από την εγκατάσταση ήδη του καθεστώτος-μαριονέτα), αναγκάζοντας τους αηδιασμένους Γερμανούς να περιορίσουν τη δράση του κατοχικού καθεστώτος. Ο βασικός νους πίσω από το Κροατικό Ολοκαύτωμα των Σέρβων ήταν ο Μίλε Μπούντακ (Mile Budak).
Η γενοκτονία των Σέρβων είχε θρησκευτικό υπόβαθρο. Παρά το γεγονός ότι τόσο οι Κροάτες όσο και οι Σέρβοι είναι Σλάβοι, και μιλούν σχεδόν την ίδια γλώσσα, οι Σέρβοι είναι Ορθόδοξοι χριστιανοί και οι Κροάτες Καθολικοί. Η ανάμειξη του Καθολικού κλήρου ήταν σημαντική, αφού η αναγκαστική μεταστροφή στον Καθολικισμό ήταν μερικές φορές η μόνη εναλλακτική εκτός από το θάνατο, και μέλη από οργανώσεις όπως οι Καθολικοί Σταυροφόροι ήταν από τους πιο ενθουσιώδεις και γνωστούς δράστες της γενοκτονίας. Ο διοικητής του στρατοπέδου Γιασένοβατς, ο Μίροσλαβ Φιλιππόβιτς (Miroslav Filipović) ήταν Καθολικός κοσμοκαλόγερος. Οι φόνοι γίνονταν τόσο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όσο και καταστρέφοντας χωριά, καίγοντας Ορθόδοξες εκκλησίες όπου είχαν στοιβαχτεί με τη βία Σέρβοι κλπ.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ
Ο ακριβής αριθμός των ανθρώπων που δολοφονήθηκαν από το ναζιστικό καθεστώς μπορεί να μη γίνει ποτέ γνωστός, αλλά μελετητές του θέματος, χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους για να υπολογίσουν το φόρο θανάτου, έχουν σε γενικές γραμμές συμφωνήσει σε μια χοντρική εκτίμηση του αριθμού των θυμάτων. Πρόσφατα αποχαρακτηρισμένα Βρετανικά και Σοβιετικά έγγραφα έχουν δείξει ότι το σύνολο των θυμάτων μπορεί να είναι κάπως υψηλότερο απ' ότι πιστευόταν. Πάντως, οι εκτιμήσεις που ακολουθούν θεωρούνται εξαιρετικά αξιόπιστες:
• 5.100.000-6.000.000 Εβραίοι, συμπεριλαμβανομένων 3.000.000-3.500.000 Πολωνών Εβραίων
• 1.800.000-1.900.000 μη-Εβραίοι Πολωνοί (που περιλαμβάνει όλους όσους δολοφονήθηκαν σε εκτελέσεις ή όσους πέθαναν σε φυλακές, εξαναγκασμένη εργασία και στρατόπεδα συγκέντρωσης, καθώς και πολίτες που βρήκαν το θάνατο κατά τη γερμανική εισβολή του 1939 και την Εξέγερση της Βαρσοβίας του 1944
• 250.000 Τσιγγάνοι (Ρομά και Σίντι)
• 200.000 άτομα με ειδικές ανάγκες
• 100.000 Κομμουνιστές
• 80.000 Μασόνοι
• 15.000 ομοφυλόφιλοι
• 2.500-5.000 Μάρτυρες του Ιεχωβά
• 330.000-1.200.000 Σέρβοι, που δολοφονήθηκαν από Κροάτες Ναζί
Υπολογίζεται ότι πάνω από 1.000.000 παιδιά περιλαμβάνονται στα άτομα που θανατώθηκαν κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κυριαρχίας στη Γερμανία και στην κατεχόμενη Ευρώπη.
Ο Ραούλ Χίλμπεργκ, στην 3η έκδοση του πρωτοποριακού του έργου «Η καταστροφή των Εβραίων της Ευρώπης», εκτιμά πως 5.100.000 Εβραίοι πέθαναν στο Ολοκαύτωμα. Αυτός ο αριθμός συμπεριλαμβάνει «πάνω από 80.000» που πέθαναν λόγω του «εγκλεισμού στα γκέτο και τις στερήσεις», 1.400.000 που δολοφονήθηκαν σε «εκτελέσεις στο ύπαιθρο» και έως 2.900.000 που πέθαναν στα στρατόπεδα. Ο Χίλμπεργκ εκτιμά τα θύματα στην Πολωνία «μέχρι 3.000.000». Οι αριθμοί που δίνει ο Χίλμπεργκ θεωρούνται γενικά σαν συντηρητικές εκτιμήσεις, καθώς συμπεριλαμβάνουν μόνο τους θανάτους εκείνους για τους οποίους υπάρχουν καταγραφές σε αρχεία, αποφεύγοντας να κάνει στατιστική διόρθωση. Ο Βρετανός ιστορικός Μάρτιν Γκίλμπερτ χρησιμοποίησε μια παρόμοια μέθοδο στον «Άτλαντα του Ολοκαυτώματος», αλλά κατέληξε στον αριθμό των 5.750.000 Εβραίων, καθώς εκτίμησε υψηλότερους αριθμούς Εβραίων δολοφονημένων στη Ρωσία και άλλες περιοχές.
Η Λούσυ Νταβίντοβιτς χρησιμοποίησε προπολεμικές στατιστικές απογραφών για να εκτιμήσει ότι πέθαναν 5.934.000 Εβραίοι. Η χρήση των επίσημων απογραφών μπορεί να οδηγήσει σε μετριοπαθείς εκτιμήσεις, καθώς πολλοί θάνατοι και γεννήσεις δεν καταγράφονταν στις μικρές πόλεις και στα χωριά. Ένας άλλος λόγος που κάποιοι θεωρούν τον αριθμό χαμηλό είναι ότι πολλά αρχεία καταστράφηκαν κατά τον πόλεμο.
Ένας από τους πιο έγκυρους Γερμανούς μελετητές του Ολοκαυτώματος, ο καθηγητής Βόλφγκανγκ Μπεντς του Πολυτεχνείου του Βερολίνου, αναφέρει ότι μεταξύ 5.300.000 και 6.200.000 Εβραίοι δολοφονήθηκαν, στο έργο του Dimension des Volksmords (1991), ενώ οι Γισρέλ Γκουτμάν και Ρόμπερτ Ρόζετ εκτιμούν τους δολοφονημένους Εβραίους μεταξύ 5.590.000 και 5.860.000, στην «Εγκυκλοπαίδεια του Ολοκαυτώματος» (1990).
Οι παρακάτω πληθυσμιακές ομάδες έγιναν επίσης στόχος από το ναζιστικό καθεστώς, αλλά οι αποδείξεις για το ότι οι Ναζί τους δολοφονούσαν συστηματικά με σκοπό τη γενοκτονία είναι λίγες, σε σχέση με αυτές για τις πιο πάνω πληθυσμιακές ομάδες.
• 3.500.000-6.000.000 Σλάβοι πολίτες
• 2.500.000-4.000.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου
• 1.000.000-1.500.000 πολιτικά διαφωνούντες
Επιπλέον, οι σύμμαχοι των Ναζί, το καθεστώς των Ουστάσι στην Κροατία διεξήγαγε τις δικές του επιχειρήσεις μαζικής εξόντωσης εναντίον των Σέρβων, με αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον 330.000-390.000 Σέρβων.
Μια περίληψη των εκτιμήσεων διάφορων πηγών για τον αριθμό των θυμάτων του ναζιστικού καθεστώτος δίνεται στον διαδικτυακό άτλαντα της ιστορίας του 20ου αιώνα του Μάθιου Γουάιτ.
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΥΧΕΣ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ
Με το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου, εκατομμύρια μέλη οικογενειών που διαλύθηκαν από το Ολοκαύτωμα έψαχναν για κάποια στοιχεία σχετικά με το τι απόγιναν ή το που βρίσκονταν οι αγνοούμενοι φίλοι και συγγενείς τους. Αυτές οι προσπάθειες άρχισαν να εξασθενούν καθώς τα χρόνια περνούσαν. Τελευταία, όμως, παρατηρήθηκε ανανέωση του ενδιαφέροντος, από απόγονους αυτών που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα για την αναζήτηση της μοίρας των χαμένων συγγενών τους. Το Γιάντ Βασέμ είναι μια βάση δεδομένων όπου μπορεί να γίνει αναζήτηση ανάμεσα σε 3.000.000 ονόματα, περίπου δηλαδή των μισών από τους Εβραίους που υπήρξαν θύματα. Η «Κεντρική Βάση Δεδομένων Ονομάτων των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος» βρίσκεται στη διεύθυνση http://www.yadvashem.org/, ενώ μπορεί κανείς να ερευνήσει και επί τόπου στο συγκρότημα Γιαντ Βασέμ στο Ισραήλ.
Οι Εβραίοι της Ευρώπης ήταν τα κυρίως θύματα του Ολοκαυτώματος, μέσω αυτού που οι Ναζί ονόμαζαν «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος». Το νούμερο που χρησιμοποιείται πιο συχνά για τον αριθμό των θυμάτων του εβραϊκού πληθυσμού είναι 6.000.000, αν και οι τυπικές εκτιμήσεις από τους ιστορικούς για το εύρος των θυμάτων κυμαίνονται από 5.000.000 ως και πάνω από 6.000.000. Εκτός από τους Εβραίους, περίπου 220.000 Ρομά και Σίντι θανατώθηκαν στο Ολοκαύτωμα (μερικές εκτιμήσεις φτάνουν ως και τις 800.000), δηλαδή το 25-50% του ευρωπαϊκού τους πληθυσμού. Άλλες ομάδες που κρίθηκαν «φυλετικά κατώτερες» ή «ανεπιθύμητες» ήταν οι εξής: Σοβιετικοί στρατιώτες και πολίτες αιχμάλωτοι σε κατεχόμενες περιοχές (περιλαμβανομένων των Ρώσων και άλλων Σλάβων), Πολωνοί μη Εβραίοι (3.000.000 Πολωνοί Εβραίοι και 2.000.000 Πολωνοί μη Εβραίοι), διανοητικά ασθενείς ή σωματικά ανάπηροι, ομοφυλόφιλοι, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Μασόνοι, Κομμουνιστές και άλλοι πολιτικοί αντιφρονούντες, συνδικαλιστές και κάποιοι Καθολικοί και Προτεστάντες κληρικοί που διώχτηκαν ή θανατώθηκαν. Αν συνυπολογιστούν και όλες αυτές οι πληθυσμιακές ομάδες, ο αριθμός των θυμάτων ανεβαίνει σημαντικά. Κάποιες εκτιμήσεις τοποθετούν το συνολικό αριθμό θυμάτων του Ολοκαυτώματος στα 26.000.000 ανθρώπους, όμως τα 9.000.000-11.000.000 θύματα συνήθως θεωρείται η πιο αξιόπιστη εκτίμηση.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ
Η λέξη ολοκαύτωμα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ὁλόκαυστον, που σημαίνει «πλήρως καμένη προσφορά θυσίας» σε θεό. Τις πρόσφατες δεκαετίες η λέξη «ολοκαύτωμα» έχει χρησιμοποιηθεί αναφορικά με καταστροφές. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, ωστόσο, η συνήθης σημασία της λέξης είναι η ναζιστική γενοκτονία. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης από πολλούς με μια πιο στενή έννοια, για να περιγράψει συγκεκριμένα την άνευ προηγουμένου καταστροφή του εβραϊκού στοιχείου στην Ευρώπη.
Η λέξη Shoah ή Sho'ah (εβραϊκά שואה), που σημαίνει «καταστροφή» στα εβραϊκά, καθιερώθηκε ως όρος για να περιγράψει το Ολοκαύτωμα των Εβραίων ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1940.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΑΖΙΣΤΙΚΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ
Το ναζιστικό Ολοκαύτωμα έχει διάφορα χαρακτηριστικά, που, αν συνδυαστούν, το διαφοροποιούν από άλλα ολοκαυτώματα της ιστορίας.
ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ
Το 1904, ο Άλφρεντ Πλετς (Alfred Plötz) ίδρυσε τη «Γερμανική Εταιρία Ευγονικής» (Deutsche Gesellschaft für Rassenhygiene). Δεκάξι χρόνια αργότερα εκδόθηκε το έργο «Άδεια Καταστροφής της Ζωής που Δεν Αξίζει να Ζει» (Die Freigabe der Vernichtung lebensunwerten Lebens), το οποίο ζωογόνησε την ανάπτυξη του γερμανικού κινήματος της ευγονικής. Με συγγραφέα τον Καρλ Μπίντινγκ (Karl Binding], έναν ευρέως αναγνωρισμένο δικαστή, και τον φημισμένο ψυχίατρο Άλφρεντ Χόχε (Alfred Hoche), το έργο αποτέλεσε το κλειδί για τη διαμόρφωση της Ναζιστικής ιδεολογίας, ρητορικής και πρακτικής:
«...Υπερασπιζόταν τη θεωρία που υποστήριζε ότι η εξόντωση των ‘άχρηστων ανθρώπων’ θα έπρεπε να νομιμοποιηθεί. Έτσι, οι έννοιες της ‘άχρηστης ζωής’ ή ‘ζωής που δεν αξίζει να ζει’ που χρησιμοποιούσαν οι Ναζί προήλθαν από εκείνο το βιβλίο. Οι Μπίντινγκ και Χόχε μιλούν στο βιβλίο για ‘άχρηστους ανθρώπους’. Ζητούν ‘την εξάλειψη εκείνων που δεν μπορούν να σωθούν... των οποίων ο θάνατος είναι επιτακτική ανάγκη’... για εκείνους που είναι υποδεέστεροι και από τα ζώα ‘χωρίς τη θέληση ούτε να ζήσουν ούτε να πεθάνουν’. Σε αυτούς που είναι ‘διανοητικά νεκροί’ και που αποτελούν ‘ξένο σώμα μέσα στην κοινωνία των ανθρώπων’».
Οι δραστηριότητες του Πλετς και τα λόγια των Μπίντινγκ και Χόχε ήταν οι πρόγονοι της «τελικής λύσης» του Χίτλερ που θα ακολουθούσε είκοσι χρόνια μετά.
Το Ολοκαύτωμα ήταν μια εκ προθέσεως, σχολαστικά σχεδιασμένη προσπάθεια για την ολοκληρωτική εξόντωση των εθνοτήτων-στόχων. Εκτιμάται ότι «η Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος» (die Endlösung der Judenfrage), όπως την αποκάλεσαν οι Ναζί στη διάσκεψη της Βάνζεε το 1942, προέβλεπε τη δολοφονία του 64% των Εβραίων της Ευρώπης, που ισοδυναμούσε με το 35% του εβραϊκού πληθυσμού παγκοσμίως.
Σε ένα λόγο του τον Οκτώβριο του 1943, ο Χάινριχ Χίμλερ, αρχηγός των SS, είπε, απευθυνόμενος σε ανώτατους αξιωματικούς των SS και ηγετικά μέλη του κόμματος: «Τι θα κάνουμε με τις γυναίκες και τα παιδιά; Αποφάσισα να βρω μια εντελώς ξεκάθαρη λύση και για αυτό το θέμα. Θεωρώ ότι δεν έχω κανένα δικαίωμα να ξεριζώσω (ausrotten) τους άντρες -με άλλα λόγια, να τους σκοτώσω ή να βάλω να τους σκοτώσουν- και να αφήσω τους εκδικητές με τη μορφή παιδιών να μεγαλώσουν και να αναμετρηθούν με τους γιους και τα εγγόνια μας. Έπρεπε να παρθεί η δύσκολη απόφαση να εξαφανιστούν οι άνθρωποι αυτοί από το πρόσωπο της γης».
Το Ολοκαύτωμα δικαιολογήθηκε στη βάση του ότι τα θύματα ήταν Untermenschen, δηλαδή «κατώτερα πλάσματα ή υπάνθρωποι», που θεωρούνταν αφενός κατώτεροι βιολογικά (όπως για παράδειγμα οι Σλάβοι) και αφετέρου, ειδικά στην περίπτωση των Εβραίων, πιθανή απειλή στην ανωτερότητα και την κυριαρχία των Άρειων. Αυτοί που το διέπραξαν, το έβλεπαν σαν μια μορφή ευγονικής, σαν την δημιουργία μιας καλύτερης ράτσας μέσω της εξαφάνισης όσων θεωρούνταν «ακατάλληλοι», στην ίδια λογική με τις υποχρεωτικές στειρώσεις, το Πρόγραμμα Ευθανασίας Τ-4 και τη «φυλετική υγιεινή».
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Το Ολοκαύτωμα χαρακτηρίστηκε από την αποτελεσματική και συστηματική προσπάθεια βιομηχανικής κλίμακας για τη συγκέντρωση και δολοφονία όσων περισσότερων θυμάτων ήταν δυνατό, χρησιμοποιώντας όλους τους πόρους και την τεχνολογία που ήταν διαθέσιμα στο ναζιστικό κράτος.
Για παράδειγμα, με τη χρήση υπολογιστικών μηχανών της εταιρίας Dehomag δημιουργούνταν και ανανεώνονταν λεπτομερείς λίστες των υποψήφιων θυμάτων, και οι δολοφονίες καταγράφονταν σε λεπτομερή αρχεία. Καθώς οι κρατούμενοι έμπαιναν στα στρατόπεδα εξόντωσης, αναγκάζονταν να παραδώσουν όλα τα προσωπικά τους αντικείμενα, που κατόπιν καταγράφονταν και ταξινομούνταν, και για τα οποία εκδίδονταν αποδείξεις προκειμένου τα θύματα να πιστέψουν ότι κάποια στιγμή θα τους επιστρέφονταν οι αποσκευές και τα αντικείμενά τους, κι έτσι να καλλιεργείται μια ψευδαίσθηση ασφάλειας.
Επιπλέον, γινόταν σημαντική προσπάθεια σε όλη τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος να ανακαλυφθούν όλο και αποτελεσματικές μέθοδοι δολοφονίας μεγάλων αριθμών ανθρώπων. Οι πρώτες μαζικές δολοφονίες χιλιάδων Εβραίων στην Πολωνία από στρατιώτες προκάλεσαν, σύμφωνα με πολλές στρατιωτικές αναφορές, πτώση του ηθικού και δυσάρεστα συναισθήματα στους στρατιώτες των Ναζί. Οι διοικητές τους παραπονέθηκαν στους ανώτερούς τους ότι οι «προσωπικές» δολοφονίες είχαν έντονα αρνητικά αποτελέσματα στη ψυχολογία των στρατιωτών. Έχοντας αποφασίσει να εξοντώσει τον εβραϊκό πληθυσμό, το Βερολίνο αποφάσισε να αναζητήσει μεθόδους δολοφονίας που θα ήταν πιο απρόσωπες και μηχανικές, ξεκινώντας με τα εκρηκτικά και τα δηλητήρια.
Στο βιβλίο του «Ο πόλεμος της Ρωσίας», ο Βρετανός ιστορικός Ρίτσαρντ Όβερυ (Richard Overy) περιγράφει αυτή την αναζήτηση των Ναζί για πιο αποτελεσματικούς τρόπους δολοφονίας. Μετά την κατάκτηση της Λευκορωσίας, χρησιμοποίησαν ψυχικά ασθενείς από ψυχιατρεία του Μινσκ σαν πειραματόζωα. Αρχικά, δοκίμασαν να τους σκοτώσουν με όπλα, παρατάσσοντάς τους σε ευθεία, έτσι ώστε μια σφαίρα να σκότωνε όσο το δυνατόν περισσότερους, για οικονομία στο χρόνο και τα πυρομαχικά, αλλά η μέθοδος αυτή αποδείχτηκε πολύ χρονοβόρα. Κατόπιν δοκίμασαν το δυναμίτη, όμως λίγοι σκοτώθηκαν και οι περισσότεροι ακρωτηριάστηκαν χωρίς να πεθάνουν, αναγκάζοντας τους Γερμανούς να τους αποτελειώσουν με πολυβόλα. Τον Οκτώβριο του 1941 στο Μογκίλεφ δοκίμασαν φορτηγά που είχαν μετατρέψει σε κινητούς θαλάμους αερίων (Gaswagen). Χρησιμοποιώντας αρχικά τα καυσαέρια από την εξάτμιση ενός μικρού στρατιωτικού οχήματος, χρειάστηκε περίπου μισή ώρα για να πεθάνουν οι επιβαίνοντες. Όταν χρησιμοποιήθηκε η (μεγαλύτερη) εξάτμιση ενός φορτηγού, χρειάστηκαν μόνο οκτώ λεπτά.
Προηγουμένως, τα στρατόπεδα εξόντωσης είχαν αλλάξει τον τύπο του αερίου που χρησιμοποιούσαν, από μονοξείδιο του άνθρακα (CO) στα στρατόπεδα Μπελζέκ, Ζομπίμπορ και Τρεμπλίνκα, στο Zyklon B που χρησιμοποιούνταν στο Μάιντανεκ και το Άουσβιτς. Η διαχείριση μεγάλων αριθμών πτωμάτων αποτελούσε άλλο ένα πρόβλημα, λογιστικής φύσης. Η αποτέφρωση σε μεγάλη κλίμακα θεωρούνταν αρχικά ανέφικτη, μέχρι που ανακαλύφθηκε ότι από τη στιγμή που οι φούρνοι των κρεματορίων ανέπτυσσαν μια ικανή θερμοκρασία, η καύση θα μπορούσε να αυτοσυντηρείται από το λίπος των πτωμάτων και μόνο. Όταν λύθηκε και αυτή η τεχνική «λεπτομέρεια», οι Ναζί εφάρμοσαν σε πλήρη κλίμακα το σχέδιό τους για μαζικές δολοφονίες.
Η σχέση των εταιριών με το Ολοκαύτωμα έχει επίσης αποτελέσει πεδίο αντιπαράθεσης τα τελευταία χρόνια. Ο Ρούντολφ Ες, διοικητής του στρατοπέδου του Άουσβιτς, είπε ότι, χωρίς να χρειαστεί να διαφημίσουν την αναγκαστική εργασία που θα μπορούσαν να προσφέρουν οι κρατούμενοι, μεγάλες Γερμανικές εταιρίες (κάποιες από τις οποίες υπάρχουν και στις μέρες μας) πλησίασαν από μόνες τους τις διοικήσεις των στρατοπέδων προκειμένου να προμηθευτούν δωρεάν εργατικά χέρια. Επίσης, τεχνολογία που ανέπτυξε η IBM χρησιμοποιήθηκε στην κατηγοριοποίηση των κρατούμενων με τη χρήση μηχανών ταξινόμησης. Ένα βιβλίο για το ρόλο της IBM στο Ολοκαύτωμα με τίτλο «H IBM και το Ολοκαύτωμα» δίνει περισσότερες λεπτομέρειες για το θέμα αυτό.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ
Το Ολοκαύτωμα εξαπλώθηκε και διαπράχθηκε με μεθοδικό τρόπο σχεδόν σε όλες τις περιοχές που κατείχαν οι Ναζί, που σήμερα αποτελούν 35 ευρωπαϊκές χώρες. Σε όλες αυτές τις περιοχές, οι Εβραίοι και τα άλλα θύματα κυνηγήθηκαν και στάλθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας ή, σε άλλες χώρες, σε στρατόπεδα εξόντωσης. Οι χειρότερες μαζικές δολοφονίες έγιναν στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, στην οποία πριν το 1939 ζούσαν περισσότεροι από 7.000.000 Εβραίοι. Εκεί δολοφονήθηκαν περίπου 5.000.000 Εβραίοι, με 3.000.000 στην Πολωνία και 1.000.000 στη Σοβιετική Ένωση. Εκατοντάδες χιλιάδες δολοφονήθηκαν επίσης στην Ολλανδία, τη Γαλλία, το Βέλγιο, τη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα.
Υπάρχουν αποδείξεις ότι οι Ναζί σκόπευαν να συνεχίσουν την εφαρμογή της «τελικής λύσης» στη Βρετανία, τη Β. Αμερική και την Παλαιστίνη, σε περίπτωση που τις κατακτούσαν. Οι δολοφονίες συνέχισαν σε διάφορα μέρη της επικράτειας των Ναζί μέχρι και τα τελευταία στάδια του πόλεμου, και σταμάτησαν οριστικά μόνο όταν οι Συμμαχικές δυνάμεις εισέβαλαν στη γερμανική ενδοχώρα και ανάγκασαν τους Ναζί να παραδοθούν το Μάιο του 1945.
ΑΓΡΙΟΤΗΤΑ
Το Ολοκαύτωμα εφαρμόστηκε χωρίς κανένα έλεος ή εξαίρεση για τα παιδιά ή τα μωρά, και τα θύματα συχνά βασανίζονταν πριν τελικά δολοφονηθούν. Οι Ναζί διεξήγαγαν σαδιστικά και θανατηφόρα «ιατρικά» πειράματα χρησιμοποιώντας κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών. Ο Γιόζεφ Μένγκελε, στρατιωτικός γιατρός στο Άουσβιτς και διευθυντής της ιατρικής υπηρεσίας στο Μπίργκεναου, ήταν γνωστός σαν «ο Άγγελος του Θανάτου» για τα σαδιστικά και ανορθόδοξα πειράματά του. Πολλά από αυτά τα πειράματα είχαν σκοπό να παράξουν «φυλετικά αγνά» μωρά ή να διερευνήσουν τις αντοχές του ανθρώπινου σώματος στον πόνο, τον ακρωτηριασμό, την πίεση ή την θερμοκρασία (υπάρχουν, μεταξύ πολλών άλλων, μαρτυρίες για κρατούμενους που βυθίζονταν ζωντανοί σε καζάνια με βραστό ή παγωμένο νερό). Οι περισσότεροι από τους κρατούμενους που χρησιμοποιήθηκαν στα πειράματα αυτά δεν επέζησαν.
Το ίδιο σκληρή και βάναυση ήταν και η καθημερινή ζωή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, με τους ξυλοδαρμούς, τα βασανιστήρια και τις ομαδικές εκτελέσεις από τους Ναζί να είναι στην ημερήσια διάταξη.
ΘΥΜΑΤΑ
Τα θύματα του Ολοκαυτώματος ήταν Εβραίοι, Κομμουνιστές, Σέρβοι, Πολωνοί, Ρώσοι, ομοφυλόφιλοι, Ρομ και Σίντι (Αθίγγανοι), οι ψυχικά ασθενείς και σωματικά ανάπηροι, διανοητές και πολιτικοί ακτιβιστές, Μάρτυρες του Ιεχωβά, μέλη άλλων θρησκευτικών ομάδων, μέλη του Καθολικού και Προτεσταντικού κλήρου, συνδικαλιστές, μερικοί Αφρικανοί, κοινοί εγκληματίες, άνθρωποι που είχαν χαρακτηριστεί «εχθροί του κράτους», και πολλοί που δεν ανήκαν στην Άρεια φυλή. Αυτοί οι άνθρωποι χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και σε μαζικές εκτελέσεις, σύμφωνα με τα εκτεταμένα αρχεία που κράτησαν οι ίδιοι οι Ναζί (κείμενα και φωτογραφίες), μαρτυρίες (επιζώντων, δραστών και αυτοπτών μαρτύρων), και τα στατιστικά στοιχεία των χωρών υπό ναζιστική κατοχή.
ΕΒΡΑΙΟΙ
Ο αντισημιτισμός ήταν διαδεδομένος στην Ευρώπη τις δεκαετίες του 1920 και 1930, παρότι οι ρίζες του είναι πολύ παλιότερες. Η γεμάτη φανατισμό εκδοχή του φυλετικού αντισημιτισμού του Αδόλφου Χίτλερ περιγράφηκε με λεπτομέρεια στο βιβλίο του «Ο Αγών μου», το οποίο αν και γενικά αγνοήθηκε όταν πρωτοεκδόθηκε το 1925, έγινε μπεστ-σέλερ στη Γερμανία όταν ο Χίτλερ απέκτησε πολιτική δύναμη.
Την 1 Απριλίου του 1933, λίγο μετά την αναρρίχηση του Χίτλερ στην εξουσία, οι Ναζί, υπό την καθοδήγηση κυρίως του Γιούλιους Στράιχερ (Julius Streicher), και των Ταγμάτων Εφόδου (Sturmabteilung), οργάνωσαν ένα μονοήμερο μποϊκοτάζ όλων των εβραϊκών επιχειρήσεων της Γερμανίας. Μια σειρά ολοένα και πιο σκληρών ρατσιστικών νόμων εκδόθηκαν σε μικρό χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με το Νόμο για την Αποκατάσταση του Επαγγελματικού Δημόσιου Τομέα, που ψηφίστηκε από το Ράιχσταγκ στις 7 Απριλίου 1933, όλοι οι Εβραίοι δημόσιοι υπάλληλοι σε κρατικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο διοίκησης απολύθηκαν αμέσως. Ο παραπάνω νόμος ήταν ο πρώτος αντισημιτικός νόμος που ψηφίστηκε στη Γερμανία μετά την ένωσή της το 1871. Τον ακολούθησαν οι Νόμοι της Νυρεμβέργης του 1935 που απαγόρευσαν το γάμο ανάμεσα σε Εβραίους και μη Εβραίους, και αφαίρεσαν από όλους τους Εβραίους τη γερμανική τους υπηκοότητα (ο επίσημος τίτλος που τους αποδόθηκε ήταν «υποκείμενα του κράτους») και τα βασικά πολιτικά τους δικαιώματα, όπως για παράδειγμα το δικαίωμα της ψήφου.
Το 1936 απαγορεύτηκε στους Εβραίους να ασκούν οποιοδήποτε ειδικευμένο επάγγελμα, εμποδίζοντάς τους ουσιαστικά από το να ασκούν οποιαδήποτε επίδραση στην εκπαίδευση, την πολιτική, την ανώτερη εκπαίδευση και τη βιομηχανία. Στις 15 Νοέμβρη 1938, απαγορεύτηκε στα παιδιά των Εβραίων να πηγαίνουν στα κανονικά σχολεία. Μέχρι τον Απρίλιο του 1939, σχεδόν όλες οι εβραϊκές εταιρίες είχαν είτε καταρρεύσει κάτω από το βάρος της οικονομικής πίεσης και των ελάχιστων κερδών είτε είχαν αναγκαστεί να πουληθούν στη Ναζιστική κυβέρνηση, σύμφωνα με την πολιτική «Αρειοποίησης» που ξεκίνησε να εφαρμόζεται το 1937.
Με την έναρξη του πολέμου έγιναν μεγάλες σφαγές Εβραίων και, το Δεκέμβριο του 1941, ο Χίτλερ αποφάσισε να εξοντώσει ολοκληρωτικά τους Εβραίους της Ευρώπης. Τον Ιανουάριο του 1942, στη Διάσκεψη της Βάνζεε, οι Ναζί ηγέτες συζήτησαν τις λεπτομέρειες της «Τελικής Λύσης του Εβραϊκού Ζητήματος» (Endlösung der Judenfrage). Ο Γιόζεφ Μπίλερ (Josef Bühler) παρότρυνε τον Ράινχαρντ Χάιντριχ να προχωρήσει στην Τελική Λύση στο λεγόμενο Generalgouvernement (Γενικό Κυβερνείο, οι εκτάσεις της κατεχόμενης Πολωνίας που δεν είχαν προσαρτηθεί στην Γερμανία). Άρχισαν να απελαύνουν συστηματικά πληθυσμούς Εβραίων από τα γκέτο και από όλες τις κατεχόμενες περιοχές προς τα επτά στρατόπεδα που είχαν σχεδιαστεί σαν Vernichtungslager ή στρατόπεδα εξόντωσης: του Άουσβιτς ΙΙ, του Μπέλζεκ, του Κέλμνο, του Μάζντανεκ, του Μάλυ Τρόστενετς, του Ζομπίπορ και της Τρεμπλίνκα ΙΙ. Ο Σεμπάστιαν Χάφνερ (Sebastian Haffner) υποστήριξε σε ανάλυσή του το 1978 ότι ο Χίτλερ, από το Δεκέμβρη του 1941, αποδέχτηκε το μη πραγματοποιήσιμο του στόχου του να κυριαρχήσει στην Ευρώπη για πάντα, κηρύσσοντας τον πόλεμο στις ΗΠΑ, αλλά η απόσυρσή του από τη δημοσιότητα και η φαινομενική κατοπινή του ηρεμία οφείλονταν στην επίτευξη του δεύτερου στόχου του, της εξόντωσης δηλαδή των Εβραίων.
Ακόμα και στα τελικά στάδια του πολέμου, όταν πλέον η Ναζιστική πολεμική μηχανή είχε αρχίσει να διαλύεται, πολύτιμοι στρατιωτικοί πόροι όπως καύσιμα, μεταφορές, πυρομαχικά, στρατιώτες και βιομηχανική παραγωγή, αντί να κατευθύνονται στο πολεμικό μέτωπο πήγαιναν στα στρατόπεδα θανάτου.
Μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος, ένα μεγάλο μέρος τους εβραϊκού πληθυσμού της Ευρώπης είχε βρει το θάνατο στο Ολοκαύτωμα. Στην Πολωνία, όπου πριν τον πόλεμο βρισκόταν η μεγαλύτερη Εβραϊκή κοινότητα του κόσμου, δολοφονήθηκε πάνω από το 90% του Εβραϊκού πληθυσμού, ή περίπου 3.000.000 άνθρωποι. Ο αντισημιτισμός επικράτησε στην Πολωνία και στο Πογκρόμ του Κίλτσε δολοφονήθηκαν 40 και τραυματίστηκαν 80 Εβραίοι που γύρισαν σπίτια τους μετά τον πόλεμο. Η ποινή που επέβαλλαν οι Γερμανοί σε αυτούς που έκρυβαν Εβραίους ήταν ο θάνατος, και εφαρμοζόταν δίχως έλεος. Παρά το γεγονός αυτό, κάποιοι Πολωνοί έκρυψαν παιδιά και οικογένειες Εβραίων, σώζοντάς τους τη ζωή με κίνδυνο των δικών τους οικογενειών.
Η Ελλάδα, η Γιουγκοσλαβία, η Ουγγαρία, η Λιθουανία, η Βοημία, η Ολλανδία, η Σλοβακία και η Λετονία έχασαν πάνω από το 70% του εβραϊκού τους πληθυσμού. Το Βέλγιο, η Ρουμανία, το Λουξεμβούργο, η Νορβηγία και η Εσθονία έχασαν περίπου τον μισό τους εβραϊκό πληθυσμό, η Σοβιετική Ένωση πάνω από το 1/3, και ακόμα και χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία είδαν το 1/4 του εβραϊκού τους πληθυσμού να δολοφονείται. Η Δανία μπόρεσε να φυγαδεύσει σχεδόν το σύνολο των Εβραίων της χώρας στη Σουηδία, που ήταν ουδέτερη κατά τη διάρκεια του πολέμου. Χρησιμοποιώντας κάθε πλεύσιμο μέσο, από ψαροκάικα μέχρι πολυτελή γιότ, οι Δανοί φυγάδευσαν τους Εβραίους ομοεθνείς τους, γλιτώνοντάς τους από τον κίνδυνο.
Μερικοί Εβραίοι σε χώρες εκτός Ευρώπης που ήταν κατεχόμενες από τους Ναζί επηρεάστηκαν επίσης από το Ολοκαύτωμα και την κακομεταχείριση από τους Ναζί.
ΠΟΛΩΝΟΙ
Οι Πολωνοί αποτέλεσαν για τον Χίτλερ έναν από τους πρώτους στόχους προς εξόντωση, όπως φαίνεται στην ομιλία του προς τους διοικητές της Βέρμαχτ πριν τη Ναζιστική εισβολή στην Πολωνία του 1939. Η διανόηση και οι επιφανείς πολίτες ή όσοι είχαν επιρροή έγιναν οι κυρίως στόχοι, αν και έγιναν μερικές μαζικές δολοφονίες με θύματα από το γενικό πληθυσμό, καθώς κι άλλες σλαβικές ομάδες. Η ναζιστική κατοχή της Πολωνίας (Γενική Κυβέρνηση, Reichsgau Wartheland) αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες ωμότητες του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου, έχοντας σαν αποτέλεσμα το θάνατο 1.800.000-1.900.000 ανθρώπων επιπλέον των 3.000.000 Εβραίων της Πολωνίας. Οι μελετητές διαφωνούν για το κατά πόσον αυτοί οι θάνατοι μη Εβραίων Πολωνών πολιτών αποτελούν μέρος του Ολοκαυτώματος, αν και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για τις γενοκτονικές προθέσεις των Ναζί προς τους Πολωνούς. Τουλάχιστον 140.000 Πολωνοί στάλθηκαν στο Άουσβιτς, και η πολωνική διανόηση αποτέλεσε από τους πρωταρχικούς στόχους των Einsatzgruppen.
ΡΩΣΟΙ, ΟΥΚΡΑΝΟΙ, ΛΕΥΚΟΡΩΣΟΙ
Κατά της διάρκεια της «Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα», της εισβολής των δυνάμεων του Άξονα στη Σοβιετική Ένωση, εκατοντάδες χιλιάδες (έως και εκατομμύρια) αιχμάλωτων Σοβιετικών στρατιωτών εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από τα γερμανικά στρατεύματα εισβολής (και ειδικά από τα περιβόητα Waffen-SS, μάχιμα SS), πέθαναν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες σε γερμανικά στρατόπεδα αιχμαλώτων πολέμου ή στάλθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης προς εκτέλεση, απλά και μόνο επειδή ήταν σλαβικής καταγωγής. Χιλιάδες χωριά της ΕΣΣΔ (στη Ρωσία, τη Λευκορωσία, την Ουκρανία) σβήστηκαν από το χάρτη, λίγο έως πολύ για τον ίδιο λόγο. Στη διάρκεια της κατοχής, οι ρωσικές περιοχές του Λένινγκραντ, του Πσκοβ και του Νόβγκοροντ έχασαν γύρω στο 1/4 του πληθυσμού τους. Ο Bodan Wytwycky εκτίμησε ότι έως και το 1/4 όλων των δολοφονιών Σοβιετικών πολιτών που διαπράχθηκαν από τους Ναζί και τους συμμάχους τους είχαν ρατσιστικά κίνητρα. Αυτό το ποσοστό ισοδυναμεί με 5.000.000 Ρώσους πολίτες, 3.000.000 Ουκρανούς και 1.500.000 Λευκορώσους. Ο εβραϊκός πληθυσμός της Λευκορωσίας εξολοθρεύτηκε σχεδόν ολοκληρωτικά.
Κάποιοι σλαβικοί πληθυσμοί ωστόσο δεν έγιναν στόχος των Ναζί, επειδή συνεργάστηκαν μαζί τους. Σλάβοι της Κροατίας, της Σλοβακίας και της Ουκρανικής Γαλικίας ήταν σύμμαχοι των Ναζί και συμμετείχαν σαν συνεργάτες στο Ολοκαύτωμα.
ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ (ΡΟΜΑ ΚΑΙ ΣΙΝΤΙ)
Η πληθυσμιακή αυτή ομάδα (Ρομά, Σίντι και Μανούς) πλήρωσε το μεγαλύτερο φόρο αίματος από κάθε άλλη, αν οι δολοφονίες μελών της συγκριθούν με το συνολικό πληθυσμό της. Η εκστρατεία του Χίτλερ για τη γενοκτονία των Ρομά πληθυσμών της Ευρώπης περιελάμβανε μια ιδιαίτερα παράδοξη εφαρμογή της ναζιστικής «φυλετικής υγιεινής». Μολονότι —παρά τα ρατσιστικά μέτρα— κάποιες ομάδες Ρομά, συμπεριλαμβανομένων κάποιων Σίντι και Λαλερί (Lalleri) της Γερμανίας, γλίτωσαν τις διώξεις και το θάνατο, οι υπόλοιπες ομάδες Ρομά είχαν την ίδια μεταχείριση με τους Εβραίους. Το 25-50% του πληθυσμού των Τσιγγάνων δολοφονήθηκε, δηλαδή πάνω από 220.000 άνθρωποι. Στην Ανατολική Ευρώπη, οι Τσιγγάνοι εκτοπίζονταν στα εβραϊκά γκέτο, εκτελούνταν από τα Einsatzgruppen στα χωριά τους, και στέλνονταν στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς και της Τρεμπλίνκα.
ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
Εκατοντάδες χιλιάδες ψυχικά ασθενείς κι ανάπηροι άνθρωποι επίσης εξοντώθηκαν. Ακολουθώντας μια πολιτική ευγονικής, βασισμένη στον ψευδοεπιστημονικό ρατσισμό, οι Ναζί πίστευαν ότι οι ανάπηροι ήταν βάρος στην κοινωνία επειδή η φροντίδα τους κόστιζε στο κράτος σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους, αλλά κυρίως επειδή η ύπαρξη ατόμων με ψυχικές και βιολογικές αναπηρίες θεωρούνταν προσβολή στο Ναζιστικό ιδεώδες μιας κοινωνίας αποτελούμενης από τέλειους Άρειους υπεράνθρωπους. Γύρω στα 400.000 άτομα στειρώθηκαν υποχρεωτικά παρά τη θέλησή τους, επειδή έπασχαν από ψυχικές ασθένειες ή αναπηρίες που πιστεύονταν ότι ήταν κληρονομικές. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες ήταν ανάμεσα στους πρώτους που δολοφονήθηκαν, και το Μουσείο του Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ αναφέρει ότι το Πρόγραμμα Ευθανασίας Τ-4, που ξεκίνησε το 1939, έγινε το «πρότυπο» για μελλοντικές μαζικές δολοφονίες από το Ναζιστικό καθεστώς. Το Πρόγραμμα Τ-4 δημιουργήθηκε για να διατηρήσει την «καθαρότητα» της λεγόμενης «Άρειας φυλής» με τη συστηματική δολοφονία παιδιών και ενηλίκων που είχαν γεννηθεί με παραμορφώσεις ή υπέφεραν από ψυχικές ασθένειες. Υπολογίζεται ότι συνολικά 200.000 άνθρωποι θανατώθηκαν ως αποτέλεσμα αυτού του προγράμματος.
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ
Μετά τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ στις 27 Φεβρουαρίου 1933, μια σκηνοθετημένη επίθεση για την οποία κατηγορήθηκαν οι κομμουνιστές, ο Χίτλερ κήρυξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και υποχρέωσε τον Χίντενμπουργκ να υπογράψει το Διάταγμα για τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ, που ανέστειλε, για το υπόλοιπο της ύπαρξης του Τρίτου Ράιχ, το Σύνταγμα της Βαϊμάρης. Το ίδιο βράδυ του εμπρησμού συνελήφθησαν πάνω από 10.000 κομμουνιστές και σοσιαλδημοκράτες. Επίσης, στις 9 Μαρτίου του 1933, τρεις Βούλγαροι, ο Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, ο Βασίλ Τάνεφ και ο Μπλαγκόι Ποπώφ, μέλη της Κομιντέρν, συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν άδικα σαν συνένοχοι για τον εμπρησμό.
Σαν αποτέλεσμα αυτών των γεγονότων, το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας (KPD) έγινε το πρώτο κόμμα που τέθηκε εκτός νόμου, την 1η Μαρτίου 1933, με τη δικαιολογία ότι προετοίμαζε πραξικόπημα. Αυτό επέτρεψε στο Ναζιστικό Κόμμα να περάσει τον Εξουσιοδοτικό Νόμο, που επέτρεπε στον Καγκελάριο Χίτλερ και το υπουργικό του συμβούλιο να νομοθετούν χωρίς έγκριση του Ράιχσταγκ. Αυτοί οι δυο νόμοι σηματοδοτούν την εφαρμογή του Gleichschaltung («συγχρονισμός»), την απαρχή δηλαδή του ολοκληρωτικού καθεστώτος των Ναζί.
Στις 2 Μαρτίου 1933, την επομένη της εργατικής γιορτής της Πρωτομαγιάς, η συνομοσπονδία σωματείων ADGB (Allgemeiner Deutscher Gewerkschaftsbund) διαλύθηκε με τη βία, καθώς μονάδες της SA και της NSBO (Nationalsozialistische Betriebszellenorganisation) κατέλαβαν τα γραφεία της και οι ηγέτες της συνομοσπονδίας οδηγήθηκαν στη φυλακή. Άλλες σημαντικές συνομοσπονδίες εξαναγκάστηκαν να συγχωνευθούν με το Γερμανικό Μέτωπο Εργασίας (Deutsche Arbeitsfront (DAF)) τους επόμενους μήνες.
Γύρω στους 100.000 κομμουνιστές δολοφονήθηκαν, και ήταν από τους πρώτους, μαζί με τα άτομα με ειδικές ανάγκες, που στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πριν, είχαν γίνει προσπάθειες να τους στειρώσουν με τη χρήση ακτίνων Χ. Οι Γερμανοί κομμουνιστές προκαλούσαν ανησυχία στον Χίτλερ λόγω των δεσμών τους με τη Σοβιετική Ένωση και την εβραϊκή κοινότητα, καθώς και σαν απειλή προς το γερμανικό φασισμό. Ο Χίτλερ πιθανόν να πήρε υπόψη του και το γεγονός ότι ο ίδιος ο Μαρξ ήταν Εβραίος.
ΜΑΣΟΝΟΙ
Στο βιβλίο «Ο Αγών μου», ο Χίτλερ γράφει ότι η Μασονία έχει «υποταχθεί» στους Εβραίους και έχει γίνει ένα «τέλειο εργαλείο» για να προωθούν τους σκοπούς τους και να εμπλέκουν τα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας στα υποτιθέμενα σχέδιά τους. Συνεχίζει λέγοντας ότι «η ειρηνιστική γενική παράλυση του εθνικού ενστίκτου της αυτοσυντήρησης που άρχισε από τους Μασόνους» μεταδίδεται κατόπιν στις κοινωνικές μάζες από τον ημερήσιο τύπο.
Στα 1933, ο Χέρμαν Γκέρινγκ, πρόεδρος του Ράιχσταγκ και κεντρικό πρόσωπο στη διαδικασία του Gleichschaltung («συγχρονισμός»), δήλωνε ότι «στην εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία, δεν υπάρχει θέση για τη Μασονία».
Ο Εξουσιοδοτικός Νόμος (στα γερμανικά Ermächtigungsgesetz) ψηφίστηκε από το γερμανικό Κοινοβούλιο στις 23 Μαρτίου 1933. Χρησιμοποιώντας τον, στις 8 Ιανουαρίου 1934, ο υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης των Ναζί διέταξε τη διάλυση των μασονικών οργανώσεων και τη δήμευση της περιουσίας όλων των Στοών, δηλώνοντας πως όσοι ήταν μέλη μασονικής Στοάς όταν ο Χίτλερ πήρε την εξουσία, το Γενάρη του 1933, δεν επιτρεπόταν να παίρνουν αξιώματα μέσα στο Ναζιστικό κόμμα ή τα παραστρατιωτικά παρακλάδια του, και απαγορευόταν να διορίζονται ως δημόσιοι υπάλληλοι. Καθώς η Μασονία θεωρούνταν ιδεολογικός αντίπαλος του Ναζισμού όσον αφορά την κοσμοθεωρία της (Weltauffassung), ιδρύθηκαν ειδικά τμήματα της Υπηρεσίας Ασφάλειας (SD) και αργότερα η Κεντρική Υπηρεσία Ασφαλείας του Ράιχ, προκειμένου να ασχοληθούν ειδικά με τους Μασόνους. Οι Μασόνοι κρατούμενοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κατατάσσονταν στους πολιτικούς κρατούμενους και φορούσαν ένα ανεστραμμένο (με την κορυφή προς τα κάτω) κόκκινο τρίγωνο.
Στις 8 Αυγούστου 1935, σαν Φύρερ και Καγκελάριος της Γερμανίας, ο Χίτλερ ανακοίνωσε στην επίσημη εφημερίδα του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος «Λαϊκός Παρατηρητής» (Völkischer Beobachter) την οριστική διάλυση όλων των μασονικών Στοών της Γερμανίας. Το άρθρο κατήγγειλε μια συνωμοσία της Αδελφότητας και του «Παγκόσμιου Εβραϊσμού» για τη δημιουργία μιας Νέας Τάξης Πραγμάτων.
Εφόσον πολλοί Μασόνοι που συνελήφθησαν ήταν ταυτόχρονα και Εβραίοι ή μέλη της αντιπολίτευσης, δεν είναι γνωστό πόσα άτομα οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή έγιναν στόχος, επειδή ήταν Μασόνοι. Σύμφωνα με μια συντηρητική εκτίμηση, συνολικά πάνω από 80.000 Μασόνοι από όλη την Ευρώπη έχασαν τη ζωή τους.
ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΟΙ
Οι ομοφυλόφιλοι αποτέλεσαν επίσης στόχο για το Ολοκαύτωμα, καθώς η ομοφυλοφυλία θεωρούνταν ασύμβατη με το Ναζισμό, λόγω της αδυναμίας των ομοφυλόφιλων να αναπαράξουν την κυρίαρχη φυλή. Αυτή η άποψη συνδυαζόταν με την ομοφοβία και την πεποίθηση που έτρεφαν οι Ναζί ότι η ομοφυλοφιλία μπορεί να είναι μεταδοτική.
Αρχικά η ομοφυλοφιλία έτυχε ανοχής σε μεμονωμένες περιπτώσεις, και η πρώιμη ηγεσία των Ναζί συμπεριελάμβανε έναν αριθμό γνωστών ομοφυλόφιλων. Μέχρι το 1936, ωστόσο, οι ομοφυλόφιλοι είχαν αποβληθεί από το κόμμα και ο Χάινριχ Χίμλερ ηγήθηκε μιας προσπάθειας να διωχθούν οι ομοφυλόφιλοι σύμφωνα με τους τότε υπάρχοντες αλλά και νέους αντί-ομοφυλοφιλικούς νόμους.
Πάνω από 1.000.000 ομοφυλόφιλοι Γερμανοί έγιναν στόχος, από τους οποίους 100.000 συνελήφθησαν και 50.000 φυλακίστηκαν σαν καταδικασμένοι ομοφυλόφιλοι. Ένας επιπλέον άγνωστος αριθμός εγκλείστηκε σε κρατικά ψυχιατρεία. Εκατοντάδες Ευρωπαίοι ομοφυλόφιλοι που ζούσαν σε κατεχόμενες χώρες ευνουχίστηκαν βάσει δικαστικής απόφασης. Οι θάνατοι τουλάχιστον 15.000 περίπου ομοφυλόφιλων αντρών σε στρατόπεδα συγκέντρωσης έχουν καταγραφεί επίσημα, αλλά είναι δύσκολο να καθοριστεί ακριβώς πόσοι ομοφυλόφιλοι πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κάποιοι ομοφυλόφιλοι χρησιμοποιήθηκαν επίσης σε ιατρικά πειράματα. Σύμφωνα με τον Χάιντς Χέγκερ (Heinz Heger), στα στρατόπεδα συγκέντρωσης οι ομοφυλόφιλοι «είχαν μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας σε σχέση με άλλες σχετικά μικρές ομάδες θυμάτων, όπως οι Μάρτυρες του Ιεχωβά και οι πολιτικοί κρατούμενοι». Οι ομοφυλόφιλες γυναίκες δεν είχαν συνήθως την ίδια μεταχείριση με τους ομοφυλόφιλους άντρες. Χαρακτηρίζονταν μεν ως «αντικοινωνικές», αλλά σπάνια στέλνονταν στα στρατόπεδα λόγω της ομοφυλοφιλικής τους ιδιαιτερότητας.
ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ
Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ήταν η μόνη θρησκευτική ομάδα η οποία, αν και τα μέλη της ήταν κατεξοχήν γερμανικής καταγωγής, έγινε στόχος του Ναζιστικού καθεστώτος. Υπολογίζεται ότι, από τους συνολικά 25.000 Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Γερμανία και σε χώρες που βρίσκονταν υπό την κατοχή των Ναζί, περίπου 4.200-10.000 κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και γύρω στους 1.500-5.000 έχασαν τη ζωή τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης λόγω των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων. Πιο συγκεκριμένα, αρνούνταν να αναμειχθούν σε πολιτικά ζητήματα, να εγγραφούν στο ναζιστικό κόμμα, να αποδώσουν χαιρετισμό λέγοντας «Χάιλ Χίτλερ» («Υγεία στον Χίτλερ» ή «Ζήτω ο Χίτλερ») και να υπηρετήσουν στο γερμανικό στρατό.
ΚΛΗΡΙΚΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ
Μερικά μέλη του Καθολικού κλήρου δολοφονήθηκαν από τους Ναζί, πολλά από τα οποία είτε είχαν εβραϊκή καταγωγή, όπως η Ήντιθ Στάιν (Edith Stein), ή δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια της ναζιστικής εκστρατείας κατά της πολωνικής διανόησης. Στις χώρες όπου καθολικοί ιερωμένοι είχαν ανοιχτά καταγγείλει τις πρακτικές των Ναζί, όπως στην Ολλανδία και την Πολωνία όπου επίσκοποι και ιερείς είχαν διαμαρτυρηθεί για τις απελάσεις των Εβραίων, τα μέλη του κλήρου είτε απειλήθηκαν με απέλαση και φυλακίστηκαν (όπως στην περίπτωση του Γερμανού επίσκοπου Κλέμενς φον Γκάλεν (Clemens von Galen) ή απελάθηκαν κατευθείαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως στην περίπτωση του Ολλανδού Καρμελίτη ιερέα Τίτους Μπράντσμα (Titus Brandsma) και του Πολωνού Μαξιμίλιαν Κόλμπε (Maximillian Kolbe). Τα μέλη του Προτεσταντικού κλήρου, όπως εκείνα που ίδρυσαν την αντιναζιστική Εκκλησία της Ομολογίας, διώχθηκαν επίσης.
Εντούτοις, ως σύνολο, οι Εκκλησίες, τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ιταλία, δεν αντιτάχθηκαν στο Ναζιστικό καθεστώς. Προτεστάντες και Καθολικοί δέχτηκαν ανεμπόδιστα το Γ' Ράιχ. Μάλιστα μετά το 1929, οπότε ήρθε σε ύπαρξη το κράτος του Βατικανού με την σύμπραξη του Φασίστα Μουσολίνι, το 1933, έξι μήνες μετά τη άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, ο ηγέτης του Ναζιστικού καθεστώτος μέσω του αντικαγκελαρίου Φον Πάπεν σύναψε Κονκορδάτο με το Κράτος του Βατικανού (με επικεφαλής τότε τον Πάπα Πίο ΙΑ'), προφανώς στα πλαίσια του κοινού αγώνα κατά του φιλελευθερισμού και του μπολσεβικισμού.
ΕΓΧΡΩΜΟΙ ΚΑΙ ΑΣΙΑΤΕΣ
Οι έγχρωμοι και Ασιάτες κάτοικοι της Γερμανίας, και οι έγχρωμοι αιχμάλωτοι πολέμου, ήταν επίσης θύματα, και συχνά κρατούνταν ξεχωριστά από τους υπόλοιπους κρατούμενους. Η Ιαπωνία, που στις 27 Σεπτεμβρίου 1940 είχε υπογράψει το Τριμερές Σύμφωνο με τη Γερμανία και την Ιταλία, θεωρούνταν μέλος του Άξονα, και κανείς Γιαπωνέζος δεν φυλακίστηκε ή δολοφονήθηκε από πρόθεση.
ΣΕΡΒΟΙ
Μια άλλη ομάδα θυμάτων του Ολοκαυτώματος ήταν οι Σέρβοι στο Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των Σέρβων που δολοφονήθηκαν είναι αντικείμενο πρόσφατης αντιπαράθεσης. Το κέντρο Σίμον Βίζενταλ, γερμανικές πηγές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ιστορικοί της εποχής του Τίτο από τη Σερβία και οι περισσότερες σερβικές πηγές αναφέρουν αριθμούς άνω του 1.000.000, αλλά μερικές κροατικές πηγές εκτιμούν τον αριθμό γύρω στις 330-390.000, με τις 45-52.000 από τα θύματα να έχουν δολοφονηθεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γιασένοβατς. Η γενοκτονία των Σέρβων από τους Ουστάσι ήταν ίσως η μοναδική περίπτωση όπου οι Γερμανοί (καθώς και οι Ιταλοί), και στρατιώτες των SS, παρενέβησαν για να προστατέψουν τα θύματα από τις ενέργειες των συνεργατών τους - υπερενθουσιώδεις Κροάτες Ουστάσι, που άρχισαν μαζικές δολοφονίες σε ρυθμούς ανήκουστους για την εποχή (από την εγκατάσταση ήδη του καθεστώτος-μαριονέτα), αναγκάζοντας τους αηδιασμένους Γερμανούς να περιορίσουν τη δράση του κατοχικού καθεστώτος. Ο βασικός νους πίσω από το Κροατικό Ολοκαύτωμα των Σέρβων ήταν ο Μίλε Μπούντακ (Mile Budak).
Η γενοκτονία των Σέρβων είχε θρησκευτικό υπόβαθρο. Παρά το γεγονός ότι τόσο οι Κροάτες όσο και οι Σέρβοι είναι Σλάβοι, και μιλούν σχεδόν την ίδια γλώσσα, οι Σέρβοι είναι Ορθόδοξοι χριστιανοί και οι Κροάτες Καθολικοί. Η ανάμειξη του Καθολικού κλήρου ήταν σημαντική, αφού η αναγκαστική μεταστροφή στον Καθολικισμό ήταν μερικές φορές η μόνη εναλλακτική εκτός από το θάνατο, και μέλη από οργανώσεις όπως οι Καθολικοί Σταυροφόροι ήταν από τους πιο ενθουσιώδεις και γνωστούς δράστες της γενοκτονίας. Ο διοικητής του στρατοπέδου Γιασένοβατς, ο Μίροσλαβ Φιλιππόβιτς (Miroslav Filipović) ήταν Καθολικός κοσμοκαλόγερος. Οι φόνοι γίνονταν τόσο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όσο και καταστρέφοντας χωριά, καίγοντας Ορθόδοξες εκκλησίες όπου είχαν στοιβαχτεί με τη βία Σέρβοι κλπ.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ
Ο ακριβής αριθμός των ανθρώπων που δολοφονήθηκαν από το ναζιστικό καθεστώς μπορεί να μη γίνει ποτέ γνωστός, αλλά μελετητές του θέματος, χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους για να υπολογίσουν το φόρο θανάτου, έχουν σε γενικές γραμμές συμφωνήσει σε μια χοντρική εκτίμηση του αριθμού των θυμάτων. Πρόσφατα αποχαρακτηρισμένα Βρετανικά και Σοβιετικά έγγραφα έχουν δείξει ότι το σύνολο των θυμάτων μπορεί να είναι κάπως υψηλότερο απ' ότι πιστευόταν. Πάντως, οι εκτιμήσεις που ακολουθούν θεωρούνται εξαιρετικά αξιόπιστες:
• 5.100.000-6.000.000 Εβραίοι, συμπεριλαμβανομένων 3.000.000-3.500.000 Πολωνών Εβραίων
• 1.800.000-1.900.000 μη-Εβραίοι Πολωνοί (που περιλαμβάνει όλους όσους δολοφονήθηκαν σε εκτελέσεις ή όσους πέθαναν σε φυλακές, εξαναγκασμένη εργασία και στρατόπεδα συγκέντρωσης, καθώς και πολίτες που βρήκαν το θάνατο κατά τη γερμανική εισβολή του 1939 και την Εξέγερση της Βαρσοβίας του 1944
• 250.000 Τσιγγάνοι (Ρομά και Σίντι)
• 200.000 άτομα με ειδικές ανάγκες
• 100.000 Κομμουνιστές
• 80.000 Μασόνοι
• 15.000 ομοφυλόφιλοι
• 2.500-5.000 Μάρτυρες του Ιεχωβά
• 330.000-1.200.000 Σέρβοι, που δολοφονήθηκαν από Κροάτες Ναζί
Υπολογίζεται ότι πάνω από 1.000.000 παιδιά περιλαμβάνονται στα άτομα που θανατώθηκαν κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κυριαρχίας στη Γερμανία και στην κατεχόμενη Ευρώπη.
Ο Ραούλ Χίλμπεργκ, στην 3η έκδοση του πρωτοποριακού του έργου «Η καταστροφή των Εβραίων της Ευρώπης», εκτιμά πως 5.100.000 Εβραίοι πέθαναν στο Ολοκαύτωμα. Αυτός ο αριθμός συμπεριλαμβάνει «πάνω από 80.000» που πέθαναν λόγω του «εγκλεισμού στα γκέτο και τις στερήσεις», 1.400.000 που δολοφονήθηκαν σε «εκτελέσεις στο ύπαιθρο» και έως 2.900.000 που πέθαναν στα στρατόπεδα. Ο Χίλμπεργκ εκτιμά τα θύματα στην Πολωνία «μέχρι 3.000.000». Οι αριθμοί που δίνει ο Χίλμπεργκ θεωρούνται γενικά σαν συντηρητικές εκτιμήσεις, καθώς συμπεριλαμβάνουν μόνο τους θανάτους εκείνους για τους οποίους υπάρχουν καταγραφές σε αρχεία, αποφεύγοντας να κάνει στατιστική διόρθωση. Ο Βρετανός ιστορικός Μάρτιν Γκίλμπερτ χρησιμοποίησε μια παρόμοια μέθοδο στον «Άτλαντα του Ολοκαυτώματος», αλλά κατέληξε στον αριθμό των 5.750.000 Εβραίων, καθώς εκτίμησε υψηλότερους αριθμούς Εβραίων δολοφονημένων στη Ρωσία και άλλες περιοχές.
Η Λούσυ Νταβίντοβιτς χρησιμοποίησε προπολεμικές στατιστικές απογραφών για να εκτιμήσει ότι πέθαναν 5.934.000 Εβραίοι. Η χρήση των επίσημων απογραφών μπορεί να οδηγήσει σε μετριοπαθείς εκτιμήσεις, καθώς πολλοί θάνατοι και γεννήσεις δεν καταγράφονταν στις μικρές πόλεις και στα χωριά. Ένας άλλος λόγος που κάποιοι θεωρούν τον αριθμό χαμηλό είναι ότι πολλά αρχεία καταστράφηκαν κατά τον πόλεμο.
Ένας από τους πιο έγκυρους Γερμανούς μελετητές του Ολοκαυτώματος, ο καθηγητής Βόλφγκανγκ Μπεντς του Πολυτεχνείου του Βερολίνου, αναφέρει ότι μεταξύ 5.300.000 και 6.200.000 Εβραίοι δολοφονήθηκαν, στο έργο του Dimension des Volksmords (1991), ενώ οι Γισρέλ Γκουτμάν και Ρόμπερτ Ρόζετ εκτιμούν τους δολοφονημένους Εβραίους μεταξύ 5.590.000 και 5.860.000, στην «Εγκυκλοπαίδεια του Ολοκαυτώματος» (1990).
Οι παρακάτω πληθυσμιακές ομάδες έγιναν επίσης στόχος από το ναζιστικό καθεστώς, αλλά οι αποδείξεις για το ότι οι Ναζί τους δολοφονούσαν συστηματικά με σκοπό τη γενοκτονία είναι λίγες, σε σχέση με αυτές για τις πιο πάνω πληθυσμιακές ομάδες.
• 3.500.000-6.000.000 Σλάβοι πολίτες
• 2.500.000-4.000.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου
• 1.000.000-1.500.000 πολιτικά διαφωνούντες
Επιπλέον, οι σύμμαχοι των Ναζί, το καθεστώς των Ουστάσι στην Κροατία διεξήγαγε τις δικές του επιχειρήσεις μαζικής εξόντωσης εναντίον των Σέρβων, με αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον 330.000-390.000 Σέρβων.
Μια περίληψη των εκτιμήσεων διάφορων πηγών για τον αριθμό των θυμάτων του ναζιστικού καθεστώτος δίνεται στον διαδικτυακό άτλαντα της ιστορίας του 20ου αιώνα του Μάθιου Γουάιτ.
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΥΧΕΣ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ
Με το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου, εκατομμύρια μέλη οικογενειών που διαλύθηκαν από το Ολοκαύτωμα έψαχναν για κάποια στοιχεία σχετικά με το τι απόγιναν ή το που βρίσκονταν οι αγνοούμενοι φίλοι και συγγενείς τους. Αυτές οι προσπάθειες άρχισαν να εξασθενούν καθώς τα χρόνια περνούσαν. Τελευταία, όμως, παρατηρήθηκε ανανέωση του ενδιαφέροντος, από απόγονους αυτών που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα για την αναζήτηση της μοίρας των χαμένων συγγενών τους. Το Γιάντ Βασέμ είναι μια βάση δεδομένων όπου μπορεί να γίνει αναζήτηση ανάμεσα σε 3.000.000 ονόματα, περίπου δηλαδή των μισών από τους Εβραίους που υπήρξαν θύματα. Η «Κεντρική Βάση Δεδομένων Ονομάτων των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος» βρίσκεται στη διεύθυνση http://www.yadvashem.org/, ενώ μπορεί κανείς να ερευνήσει και επί τόπου στο συγκρότημα Γιαντ Βασέμ στο Ισραήλ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου