15/10/11

Η Μπέερ-Σεβά και η Νεκρά Θάλασσα

Η σημερινή πόλη του Ισραήλ, Μπέερ-Σεβά, είναι η αρχαία Βηρσαβεέ που διαβάζουμε στη Βίβλο, εκεί όπου είχε το γενικό στρατηγείο του ο Αβραάμ και όπου έμενε κυρίως (Γένεση 21:30-31). Βρίσκεται στις βόρειες παρυφές της ερήμου της Νεγκέβ, 75 περίπου χιλιόμετρα ΝΔ της Ιερουσαλήμ.

Στην ελληνική μετάφραση της Βίβλου, η εβραϊκή λέξη Μπέερ-Σεβά αποδίδεται πολλές φορές ως «πηγάδι του όρκου». Την εποχή εκείνη τα πηγάδια σε μια περιοχή, όπως η Νεγκέβ, ήταν μια ανεκτίμητη περιουσία. Η ονομασία αυτή οφείλεται στο πηγάδι που, σύμφωνα με την αφήγηση της Βίβλου, άνοιξε ο Αβραάμ και κοντά στο οποίο έκανε, με όρκο, συνθήκη ειρήνης με τον βασιλιά των Γεράρων, Αβιμέλεχ. Άλλοι μελετητές υποστηρίζουν ότι Μπέερ-Σεβά σημαίνει «πηγάδι των εφτά» και υπονοούνται τα 7 θηλυκά πρόβατα, τα οποία παρέδωσε ο Αβραάμ στον Αβιμέλεχ προς επικύρωση της μεταξύ τους συμφωνίας. Οι γιοι του Σαμουήλ ήταν κριτές στην πόλη αυτή (Α' Σαμουήλ 8:2). Ο προφήτης Ηλίας, όταν πήγαινε προς το Χωρήβ, πέρασε από την πόλη αυτή (Α' Βασιλέων 19:3).

Μετά την επιστροφή των Εβραίων από την εξορία στη Βαβυλώνα, χτίστηκε και πάλι η πόλη (Νεεμίας 11:27,30). Στα περίχωρα της πόλης ήρθαν στο φως λείψανα της χαλκολιθικής περιόδου (4500-3200 π.Χ.), και ο αρχαιολόγος Ρόμπινσον ανακάλυψε εκεί δυο βαθειά πηγάδια τα οποία αποκαλούνται ακόμα «Μπίρες-Σεβά». Μεταγενέστερα βρέθηκαν και άλλα αρχαία πηγάδια στην ίδια περιοχή.

Η Μπέερ-Σεβά σήμερα έχει γίνει η πρωτεύουσα της Νεγκέβ. Πριν από τη σύσταση του κράτους του Ισραήλ, η σημερινή πόλη ήταν ένα μικρό χωριό Βεδουίνων. Ακόμα και σήμερα, γύρω από την πόλη, ζουν Βεδουίνοι κάτω από σκηνές με τις καμήλες τους. Τι μεγάλη αντίθεση! Από τη μια μεριά, ο σύγχρονος πολιτισμός με όλες τις ανέσεις, από την άλλη η νομαδική ζωή των Βιβλικών χρόνων! Φαίνεται ότι οι κατασκηνώσεις αυτές εκπληρώνουν και κάποιον ρόλο τουριστικής ατραξιόν, επειδή πολλοί ξένοι πηγαίνουν να ανεβούν στις καμήλες και να φωτογραφηθούν, ώστε να έχουν ένα σπάνιο ενθύμιο από τη ζωή στην έρημο.

Η πόλη έχει ωραία νεόκτιστα σπίτια και πολλές πολυκατοικίες, έχει λεωφόρους που τις διασχίζουν λεωφορεία, ξενοδοχεία με κλιματισμό και όλες τις σύγχρονες ανέσεις. Ο πληθυσμός της ανέρχεται στις 180.000 κατοίκους περίπου. Η Μπέερ-Σεβά έχει γίνει το κέντρο της οικονομικής και πολιτιστικής ζωής της Νεγκέβ. Αποτελεί έδρα του Ιδρύματος Ερευνών για την ανάπτυξη των άγονων ζωνών, σημαντική γεωργική και ζωοτεχνική αγορά, καθώς και σημαντικό βιομηχανικό κέντρο. Εδώ υπάρχουν πολλές και μεγάλες βιομηχανίες, όπως καολίνης, εριουργίας, κατασκευής επίπλων, κεραμικής, τσιγάρων κλπ. Η πόλη είναι οδικός και σιδηροδρομικός κόμβος και διασχίζεται από τον πετρελαιαγωγό ο οποίος μεταφέρει το αργό πετρέλαιο από το Εϊλάτ στη Χάιφα.

Η Μπέερ-Σεβά γνώρισε ραγδαία δημογραφική και οικονομική ανάπτυξη (το 1948 αριθμούσε 5.000 κατοίκους) έπειτα από τα έργα συστηματοποίησης και εκμετάλλευσης του υδάτινου πλούτου που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή.

Η πόλη ιδρύθηκε πρόσφατα και είναι χτισμένη σύμφωνα με το σχέδιο γεωργικής και μεταλλευτικής αξιοποίησης της περιοχής των εγγειοβελτιωτικών έργων της Νεγκέβ, σε μια αρχαία τοποθεσία που καθόριζε τα νότια σύνορα της Γης της Επαγγελίας. Εδώ λειτουργεί και το Νοσοκομείο Soroka, με 1.000 κρεβάτια και ιατρικό προσωπικό από 600 ιατρούς και 1.200 νοσηλεύτριες. Είναι εξοπλισμένο με τελευταίου τύπου μηχανήματα και εξυπηρετεί τις ανάγκες μιας περιοχής με 300.000 κατοίκους.

Για την εξυπηρέτηση των πνευματικών αναγκών του πληθυσμού και της ψυχαγωγίας του, η πόλη διαθέτει κινηματογράφους, γήπεδα για σπορ, αίθουσα συναυλιών, σχολεία, γυμνάσια κλπ. Εδώ υπάρχει επίσης και «Οίκος μόρφωσης και Πολιτισμού» με αίθουσες διαλέξεων, μουσικής και Βιβλιοθήκη με πολλούς τόμους. Μετά το κλείσιμο των γραφείων, εκατοντάδες συγκεντρώνονται εκεί για να ακούσουν μουσική ή να διαβάσουν. Όμως, το πιο ενδιαφέρον και μοναδικό σε όλο το Ισραήλ Ίδρυμα, αλλά και σε όλη τη Μέση Ανατολή, είναι το Ινστιτούτο Ερευνών της Ερήμου, όπου μελετώνται και ερευνώνται όλα τα προβλήματα τα σχετικά με την έρημο. Η Μπέερ-Σεβά έχει γίνει επίσης και αξιόλογο τουριστικό κέντρο.

Η Νεκρά Θάλασσα (Yam Hamelah)
Μια λεωφόρος αρκετά πλατειά ξεκινά από την Μπέερ-Σεβά και οδηγεί στη Νεκρά Θάλασσα. Αλλά, πριν φτάσει κανείς στη Ν. Θάλασσα, περνάει από την πόλη Ντιμόνα, η οποία βρίσκεται στη μέση του δρόμου Μπέερ-Σεβά - Σόδομα. Είναι μια νέα πόλη βιομηχανική, που χτίστηκε το 1955 για να έρχονται οι εργάτες και το προσωπικό των εργοστασίων της Ν. Θάλασσας για ανάπαυση. Λόγω των ανθυγιεινών συνθηκών εργασίας στη Ν. Θάλασσα, είναι υποχρεωμένοι οι εργαζόμενοι στα εκεί εργοστάσια μέχρι μια εβδομάδα κάθε μήνα να διακόπτουν την εργασία τους και να ξεκουράζονται. Σήμερα η πόλη Ντιμόνα έχει 7.000 κατοίκους. Έχει πολλά σχολεία και δημόσια κτίρια, βιβλιοθήκη, κινηματογράφο κλπ. Εκεί επίσης φτάνει η σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει τη νέα πόλη με την Μπέερ-Σεβά. Υπάρχει εξάλλου και μια ειδική σιδηροδρομική γραμμή από την Ντιμόνα μέχρι τη Ν. Θάλασσα για την ταχύτερη και φθηνότερη μεταφορά της ποτάσας και των άλλων προϊόντων των εργοστασίων της Ν. Θάλασσας.

Καθώς απομακρύνεται κανείς από την Ντιμόνα, ο δρόμος αρχίζει να κατεβαίνει. Έχει πολλές στροφές και χαμηλώνει διαρκώς περισσότερο. Γύρω του βλέπει κανείς βράχους απότομους, που φαίνονται κομμένοι με το μαχαίρι. Η γη είναι κατάξερη και σχισμένη σε πολλά μέρη. Το χώμα είναι κιτρινωπό, αλλού σταχτί. Σε πολλά σημεία, το τοπίο παίρνει παράξενα σχήματα. Γίνεται πιο άγριο, πιο πένθιμο.

Καθώς φτάνει κανείς στη Νεκρά Θάλασσα, με το σκούρο γαλάζιο χρώμα της, όλη η ατμόσφαιρα φαίνεται θαμπή και βαριά. Νομίζεις ότι ένας αέρινος βαρύς πέπλος τυλίγει τη φλεγόμενη θάλασσα από τα πύρινα βέλη του ηλίου. Γύρω της, στους απόκρημνους λόφους και στις ακτές της η γη είναι σκαμμένη, κομμένη και καψαλισμένη, σαν να έχει υποστεί τις εφιαλτικές συνέπειες εκρήξεων ηφαιστείων.

Αντίκρυ στο βάθος μόλις φαίνονται τα ψηλά βουνά του Μωάβ. Πουθενά όμως, όπου κι αν ρίξεις το βλέμμα σου, δεν βλέπεις ούτε ίχνος ζωής. Κανένα πουλί δεν πετά στον ορίζοντα. Κανένα ψάρι δεν ζει στη θάλασσα αυτή. Μια βουβή και τραγική σιωπή θανάτου απλώνεται σε όλη τη γύρω ατμόσφαιρα. Σύμφωνα με τον προφήτη Ιεζεκιήλ, η εξυγίανση των νερών της Ν. Θάλασσας και ο εποικισμός της και πάλι, αποτελούν το σύμβολο της ένδοξης εγκατάστασης της Βασιλείας του Θεού (46:6-12).

Από μακριά, με μια πρώτη ματιά, εκτός από τη θανάσιμη σιωπή που επικρατεί, δεν φαίνεται να υπάρχει άλλη διαφορά μεταξύ της Ν. Θάλασσας και κάθε άλλης θάλασσας. Όμως, η διαφορά είναι πολύ μεγάλη. Επειδή, ενώ στο νερό των ωκεανών υπάρχει αλάτι με μέσο όρο σε περιεκτικότητα 3,5%, στη Ν. Θάλασσα, η περιεκτικότητα αυτή φτάνει στα 27,5%. Η σημαντική ποσότητα των διαλυμένων αλάτων κάνει τα νερά τόσο πυκνά σε σημείο που να αποκλείεται τόσο η δυνατότητα βύθισης (η άνωση είναι πάρα πολύ μεγάλη) όσο και η ύπαρξη οποιασδήποτε μορφής ζωής, ζωικής ή φυτικής. Για το λόγο αυτό, αν ρίξουμε ένα αβγό στο νερό της Ν. Θάλασσας, αυτό επιπλέει. Το ίδιο συμβαίνει και αν επιχειρήσει κανείς να κολυμπήσει. Το νερό τον σηκώνει, δεν βουλιάζει. Αλλά πού οφείλεται αυτή η μεγάλη περιεκτικότητα σε αλάτι; Στα νερά των βροχών, τα οποία κατεβαίνουν από τα βουνά της Ιουδαίας. Αφού ξεπλύνουν τα αλατούχα βουνά της ΝΔ ακτής, φτάνουν στη Ν. Θάλασσα με αλατούχα περιεκτικότητα. Οφείλεται επίσης και στη φύση του βυθού της Ν. Θάλασσας, ο οποίος είναι πολύ πλούσιος σε χλώριο, ασβέστιο, μαγνήσιο και σόδα. Επειδή τα νερά της Ν. Θάλασσας δεν αποχετεύονται από ποταμούς και το αλάτι της συσσωρεύεται διαρκώς, είναι εξαιρετικά πυκνά. Το ζεστό και ξηρό κλίμα της περιοχής και η πολύ μεγάλη εξάτμιση, λόγω της υψηλής θερμοκρασίας που επικρατεί εκεί, συντελούν στην προοδευτική συμπύκνωση των αλάτων στα νερά που παροχετεύονται στη Ν. Θάλασσα από τον ποταμό Ιορδάνη (περίπου 6 εκατομμύρια κυβικά μέτρα την ημέρα). Η Ν. Θάλασσα έχει μήκος 60 χιλιόμετρα και πλάτος 15 περίπου χιλιόμετρα. Η συνολική της επιφάνεια είναι 1.049 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή μιάμιση φορά περίπου σαν τη λίμνη της Γενεύης. Το βάθος της ποικίλλει από 3 μέτρα μέχρι 800 μέτρα. Το νότιο τμήμα της δεν είναι βαθύτερο από 3 μέτρα. Η στάθμη του νερού είναι τώρα μεγαλύτερη από ό,τι ήταν στις ημέρες του Αβραάμ, λόγω των προσχώσεων που δημιουργεί ο Ιορδάνης και άλλοι χείμαρροι. Άλλοτε, το νότιο μέρος της Ν. Θάλασσας ήταν μια εύφορη πεδιάδα. Όπως είναι γνωστό, η στάθμη της βρίσκεται πολύ κάτω από την επιφάνεια της Μεσογείου, γύρω στα 400 μέτρα, και αποτελεί το χαμηλότερο υδάτινο σημείο της Γης.

Ολόγυρα, η Ν. Θάλασσα, εκτός από το βόρειο τμήμα της προς τον Ιορδάνη, περιβάλλεται από ακτές απόκρημνες που υψώνονται σε διαδοχικά επίπεδα, σαν φυσικοί εξώστες μέχρι και την περιοχή του Ιορδάνη. Προς τα δυτικά της Ν. Θάλασσας οι απόκρημνοι αυτοί βράχοι φτάνουν το ύψος των 600 περίπου μέτρων. Σε μερικά μάλιστα σημεία και τα 800 μέτρα. Τα βουνά του Μωάβ, που ορθώνονται στην απέναντι ακτή, έχουν ύψος 770-1.000 μέτρα.

Στη Βίβλο, η Ν. Θάλασσα ονομάζεται «αλμυρά θάλασσα» (Γένεση 14:3, Αριθμοί 34:12, Δευτερονόμιο 3:17, Ιησούς Ναυή 3:16) ή «θάλασσα της πεδιάδας» (Δευτερονόμιο 3:17, Ιησούς Ναυή 3:16) ή «ανατολική θάλασσα» (Ιωήλ 2:20, Ζαχαρίας 14:8). Ο ιστορικός Ιώσηπος την ονομάζει «θάλασσα ασφάλτου». Από τον 2ο αιώνα μ.Χ., οι Έλληνες την αποκάλεσαν «Νεκρά Θάλασσα» (Παυσανίας).

Εκτός από την ιδιαίτερη περιβαλλοντική της σημασία, η περιοχή έχει και μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον:

Στη ΒΔ ακτή της Ν. Θάλασσας είναι το Κουμράν, η περιοχή όπου βρέθηκαν τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας, τα οποία ήταν κρυμμένα σε σπηλιές. Σήμερα μπορούμε να τα δούμε στο Μουσείο στην Ιερουσαλήμ. Τον 1ο αιώνα μ.Χ., το Κουμράν ήταν ο τόπος όπου ζούσαν οι Εσσαίοι, μια εβραϊκή αίρεση. Από τότε που ανακαλύφθηκαν τα χειρόγραφα μεταξύ του 1947 και 1956, έγιναν εκτεταμένες ανασκαφές που αποκάλυψαν δεξαμενές νερού, μπανιέρες όπου έκαναν τελετουργικά λουτρά και ένα νεκροταφείο. Οι Εσσαίοι ήταν μια πολύ αγνή κοινότητα, που ζούσαν ασκητική ζωή. Τους είμαστε ευγνώμονες επειδή διαφύλαξαν τα χειρόγραφα αυτά, τα οποία διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα. Καθώς κανείς βαδίζει στην περιοχή αυτή, μπορεί να φανταστεί αυτήν την ευημερούσα κοινότητα από άντρες, γυναίκες και παιδιά που ζούσαν στο Ισραήλ τον 1ο αιώνα, και ήταν αφιερωμένοι στο να ζουν μια απλή και αγνή ζωή υπηρετώντας τον Θεό, καθώς περίμεναν τον Μεσσία.

Κατά μήκος της ΝΔ ακτής της Ν. Θάλασσας βρίσκεται το Εν-Γαδδί, με φυσική πηγή κι έναν καταρράκτη. Εκεί βρίσκεται επίσης ένα κιμπούτς και ένας ξενώνας. Κάποτε ήταν ένα χωριό που ευημερούσε την εποχή του Ιησού, και αναφέρεται στη Βίβλο, στον Ιησού του Ναυή (15:62), σαν μια από τις πόλεις της φυλής του Ιούδα και στον Ιεζεκιήλ (47:10) σαν μια πόλη ψαράδων, παρόλο που κάποιος θα μπορούσε να απορεί για το τι ψάρευαν στη Ν. Θάλασσα. Ήταν εδώ κοντά που ο Δαβίδ κρύφτηκε από τον βασιλιά Σαούλ (Α' Σαμουήλ 24:1-2). Τα αμπέλια της Εν-Γαδδί αναφέρονται στο Άσμα των Ασμάτων (1:14). Υπάρχουν σπηλιές στην περιοχή, στις οποίες οι ντόπιοι μπορεί να κρύφτηκαν στη διάρκεια της Εβραϊκής Επανάστασης του 1ου αιώνα μ.Χ., αλλά και αργότερα. Σήμερα η ομορφιά της βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τη γύρω έρημο και την αλμυρή θάλασσα.

Προς το Νότο βρίσκονται τα ερείπια του φρουρίου, με το παλάτι του Ηρώδη, πάνω στον ορεινό όγκο της Μασάντα. Έγινε διάσημο σαν το τελευταίο καταφύγιο των Εβραίων Ζηλωτών και σαν το τελευταίο προπύργιο της Α' Εβραϊκής Εξέγερσης κατά της ρωμαϊκής εξουσίας, τον 1ο αιώνα μ.Χ. Όταν τελικά τα ρωμαϊκά στρατεύματα κυρίευσαν το φρούριο, ανακάλυψαν ότι ολόκληρη η κοινότητα διάλεξαν τον θάνατο παρά να γίνουν σκλάβοι. Παρόλο που οι εξεγερμένοι έκαψαν όλα τα κτίρια, άφησαν όμως τεράστια αποθέματα τροφής και νερού, δείχνοντας έτσι ότι η πολιορκία θα μπορούσε να διαρκέσει επ’ αόριστον. Δεν υπάρχει αναφορά για τη Μασάντα στη Βίβλο, αν και ο Δαβίδ μπορεί να την αναφέρει με τη λέξη «οχύρωμα» (Α' Σαμουήλ 22:4-5, 23:14, 24:22).

Στη διάρκεια της εξέγερσης, η Μασάντα είχε γίνει καταφύγιο για όσους διέφευγαν από τα ρωμαϊκά στρατεύματα. Οι πρώτοι πρόσφυγες έφτασαν εκεί μετά την καταστροφή του Ναού το 70 μ.Χ. Έχτισαν μια συναγωγή, μια δημόσια αίθουσα και μπάνια για τελετουργικά λουτρά. Τα ερείπιά τους υπάρχουν ακόμα και σήμερα και μπορείς να καθίσεις στη συναγωγή και να απολαύσεις τον ήσυχο και καθαρό αέρα της ερήμου.

Κατά το 1924, οι Δρ. Άλμπρεχτ και Κάιλ, επικεφαλής μιας μικτής εξερευνητικής αποστολής των αμερικανικών σχολών και του Σεμιναρίου της Ξένια, βρήκαν στη ΝΑ γωνιά της Ν. Θάλασσας πέντε οάσεις που είχαν δημιουργηθεί από νέους χείμαρρους. Ανάμεσα σ’ αυτές και σε μια κοιλάδα που βρίσκεται σε υψόμετρο 150 περίπου μέτρων από την επιφάνεια της Ν. Θάλασσας, που λέγεται Βαδ-εδ-δρα, ανακάλυψαν λείψανα ενός οχυρωμένου περιφράγματος, προορισμένου για θρησκευτικές τελετές. Ανακαλύφθηκαν εκεί επίσης ένα σωρό πήλινα αγγεία, πυριτόλιθοι και άλλα υπολείμματα μιας περιόδου που χρονολογείται μεταξύ του 2500-2000 π.Χ. Η μελέτη των ευρημάτων αυτών οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο πληθυσμός στον οποίον ανήκαν τα λείψανα αυτά είχαν απότομο τέλος γύρω στο 2000 π.Χ. Υποτίθεται ότι θα ήταν κάποιος μεγάλος καταυλισμός, ο οποίος μετέβαλε το έδαφος και το κλίμα και κατέστρεψε την περιοχή, η οποία από τότε έμεινε έρημη και ακατοίκητη. Κατά τη γνώμη των παραπάνω επιστημόνων, η οποία συμπίπτει και με τι απόψεις των περισσοτέρων αρχαιολόγων, τα Σόδομα και τα Γόμορρα βρίσκονταν πάνω σ’ αυτές τις οάσεις και ότι τη θέση τους τώρα σκεπάζει η Ν. Θάλασσα.

Η Ν. Θάλασσα αποτελεί σήμερα τεράστια αποθήκη ορυκτού πλούτου και πηγή ανυπολόγιστων εσόδων για το Ισραήλ. Τα πιο κοινά άλατα είναι το χλωριούχο μαγνήσιο, το χλωριούχο νάτριο, το χλωριούχο ασβέστιο, το χλωριούχο κάλιο (ποτάσα), και το βρωμιούχο μαγνήσιο. Η εξαγωγή των αλάτων αυτών από τα νερά της Ν. Θάλασσας τροφοδοτεί μια ολοένα αναπτυσσόμενη βιομηχανία, ιδιαίτερα στη ΝΔ ακτή, όπου υπάρχουν μεγάλα εργοστάσια εξαγωγής και κατεργασίας ποτάσας. Γύρω από τα εργοστάσια, στις διώρυγες που έχουν ανοιχθεί, τα νερά είναι καταπράσινα.

Η υπεράντληση των υδάτινων πόρων του ποταμού Ιορδάνη από το Ισραήλ και την Ιορδανία, για γεωργική και ενεργειακή εκμετάλλευση, έχει σαν αποτέλεσμα την ελλιπή ανανέωση της Ν. Θάλασσας. Υπολογίζεται ότι, με τα υπάρχοντα δεδομένα, στα μέσα του 21ου αιώνα η Ν. Θάλασσα θα έχει εξαφανιστεί. Οι κυβερνήσεις της Ιορδανίας και του Ισραήλ έχουν συμφωνήσει πάντως σε κάποιο πρόγραμμα για τη διάσωσή της, ενώ στις αρχές του 21ου αιώνα άρχισαν να δραστηριοποιούνται και διεθνείς ανεξάρτητες μη-κυβερνητικές οργανώσεις.
του Δ. Μαγκριώτη

Dead Sea Visuals from Albatross on Vimeo.

Δεν υπάρχουν σχόλια: