
Η Σουκκόθ είχε αγροτικό χαρακτήρα. Οι Εβραίοι γιόρταζαν τη γιορτή της συγκομιδής, αφού είχαν μαζέψει τους καρπούς των κόπων τους από τα χωράφια (Έξοδος 23:16, Δευτερονόμιο 16:13). Ήταν γιορτή χαράς, γιατί η συγκομιδή είχε τελειώσει κι οι σιταποθήκες ήταν γεμάτες. Ο λαός, ελεύθερος από τη σκλαβιά της Αιγύπτου απολάμβανε με αγαλλίαση τους καρπούς της γης του, στην οποία ο Θεός τον είχε εγκαταστήσει. Ήταν εποχή ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης προς τον Θεό για τις άφθονες ευλογίες Του. Ο ίδιος ο Κύριος είχε διατάξει πώς σε αυτήν ο λαός έπρεπε να ευφρανθεί (Λευιτικό 23:40, Δευτερονόμιο 16:15). Εκτός όμως από τον αγροτικό χαρακτήρα της η γιορτή μνημονεύει τη μεγαλειώδη απελευθέρωση από την Αίγυπτο που έκανε ο Θεός για τον Ισραήλ και τη 40χρονη οδοιπορία του μέσα στην έρημο, οπότε κατοικούσε σε προσωρινά καταλύματα.
Ήταν μια απ’ τις τρεις ετήσιες γιορτές που όλοι οι ενήλικες άρρενες Εβραίοι έπρεπε να παρακολουθούν (Έξοδος 23:14,17, Δευτερονόμιο 16:16). Στο Σινά δε διευκρινίζεται πού έπρεπε αυτοί να «εμφανίζονται μπροστά στον Κύριο το Θεό» (Έξοδος 23:17). Αργότερα, όμως, είπε ότι θα ήταν στον τόπο, που ο Ίδιος θα διάλεγε (Δευτερονόμιο 16:15). Αυτός ο τόπος έγινε η Ιερουσαλήμ και συγκεκριμένα, ο Ναός (Β' Χρονικών 7:12,16).

Η γιορτή άρχιζε τη 15η του μήνα με άγια σύναξη του λαού και κρατούσε επτά μέρες μέχρι την 21η του μήνα. Ο Θεός πρόσθεσε στο τέλος της εορτάσιμης εβδομάδας και μια άλλη ξεχωριστή ημέρα, την 8η, κατά την οποία γινόταν άγια σύναξη, με προσφορά δια πυρός προς τον Κύριο. Η πρώτη και η τελευταία ημέρα ήταν ημέρες Σαββάτου, οπότε καμιά εργασία δεν επιτρεπόταν να γίνει (Λευιτικό 23:33-36).[1]
Αυτή όμως η απαγόρευση δεν συμπεριλάμβανε τις από τον Θεό δοσμένες δραστηριότητες. Σύμφωνα με το βιβλίο των Αριθμών (29:12-35), κάθε ημέρα της γιορτής προσφέρονταν στον Κύριο ολοκαυτώματα μοσχαριών, δυο κριαριών και 14 χρονιάρικων, άμωμων αρνιών. Είναι ενδιαφέρον ότι ο αριθμός των μοσχαριών, που προσφέρονταν, μειωνόταν κατά ένα κάθε ημέρα. Την πρώτη ημέρα θυσιάζονταν 13 μοσχάρια, τη δεύτερη, 12, και ούτω καθεξής, μέχρι ότου την 7η και τελευταία ημέρα θυσιάζονταν μόνο 7 μοσχάρια. Συνολικά 70 για μια εβδομάδα. Δεν είναι ξεκάθαρο, γιατί γινόταν αυτό. Η ιουδαϊκή παράδοση, όμως, διδάσκει ότι αυτά τα 70 μοσχάρια θυσιάζονταν για τις αμαρτίες των 70 εθνών που κατάγονταν από τους 3 γιους του Νώε, μέχρι να μετανοήσουν και να επιστρέψουν στο Θεό του Ισραήλ (Γένεση 10, Midrash, Numbers Rabbah 21.24). Υπήρχαν και προσφορές από άλφιτα, φτιαγμένα από σιμιγδάλι, ζυμωμένο με λάδι, ξέχωρα από την προσφορά του τράγου για τις αμαρτίες και το παντοτινό ολοκαύτωμα με την προσφορά από άλφιτα και τη σπονδή του (Αριθμοί 29:12-40).
Μια άλλη απαίτηση για τη γιορτή ήταν η χρήση κλαδιών από τέσσερα είδη δένδρων (Λευιτικό 23:40). Το κείμενο δε διευκρινίζει τον σκοπό αυτών των κλαδιών. Αλλά είναι προφανές από τους Αριθμούς (8:15-16), ότι οι Ιουδαίοι ερμηνευτές θεωρούσαν ότι τα κλαδιά ήταν για να κατασκευαστούν τα παραπήγματα.
Οι άρρενες Ισραηλίτες γιόρταζαν τη γιορτή με το να δίνουν μια προσφορά αγάπης στον Κύριο (Δευτερονόμιο 16:16-17). Δεν έπρεπε να εμφανιστούν μπροστά στον Κύριο με άδεια χέρια. Γιατί αυτό θα υποδήλωνε ότι ήταν αγνώμονες κι υπερήφανοι ή ότι ο Θεός δεν είχε προνόησε γι’ αυτούς, όπως είχε υποσχεθεί. Κάτι τέτοιο θα ήταν αντίθετο με τον χαρακτήρα του Θεού.
Κάθε 7ο χρόνο, το χρόνο της άφεσης, γινόταν και μια άλλη δραστηριότητα στη γιορτή των Σκηνών. Οι ιερείς και οι πρεσβύτεροι του λαού έπρεπε να διαβάζουν το Νόμο του Μωυσή στο πλήθος του λαού και των ξένων, που είχαν συγκεντρωθεί για τη γιορτή (Δευτερονόμιο 31:9-13). Όλοι έπρεπε να ακούσουν το λόγο του Θεού.
Η τελευταία όψη της γιορτής δεν είχε να κάνει με δραστηριότητα, αλλά εστιαζόταν στη στάση. Όλοι, απ’ τον αρχηγό της οικογένειας μέχρι τον πιο φτωχό, χαιρόταν αυτή τη μέρα (Δευτερονόμιο 16: 14). Ο εορτασμός της έπρεπε να γίνεται κάθε χρόνο αδιαλείπτως (Λευιτικό 23:41). Όμως, κάτι τέτοιο δε συνέβη στην αρχαία ιστορία του Ισραήλ.
Η τήρηση της Γιορτής

Η πρώτη καταγεγραμμένη τήρηση συνέπεσε με την αφιέρωση του Ναού του Σολομώντα (Α' Βασιλέων 8, Β' Χρονικών 5-7). Λόγω της γιορτής, όλοι οι άνδρες του Ισραήλ συγκεντρώθηκαν στην Ιερουσαλήμ. Ο εορτασμός κράτησε δυο βδομάδες: επτά ημέρες για την αφιέρωση του θυσιαστηρίου κι ακολούθησε η 7ήμερη γιορτή των Σκηνών (Α' Βασιλέων 8:65). Η επιπρόσθετη αγία συγκέντρωση (η 8η ημέρα των Σκηνών) γιορτάστηκε κι αυτή. Και την 23η του μηνός, ο βασιλιάς Σολομών απέλυσε τους Ισραηλίτες για να πάνε στα σπίτια τους (Β' Χρονικών 7:10). Μετρώντας προς τα πίσω, αυτό σημαίνει ότι ο εορτασμός των δυο εβδομάδων πρέπει να άρχισε την 8η ημέρα του μήνα, κάτι που προκαλεί μια ενδιαφέρουσα ερώτηση: Ο λαός Ισραήλ τηρούσε άραγε την Ημέρα του Εξιλασμού τη 10η του μήνα, όπως απαιτούσε ο Νόμος του Μωυσή; Πιθανόν, αλλά η Γραφή παραμένει σιωπηλή πάνω στο θέμα αυτό. Οι αρχαίοι Ραβίνοι πίστευαν ότι ο λαός Ισραήλ ξέχασαν να τηρούν τη μέρα του Εξιλασμού. Όμως, παρά την αμέλειά τους, ο Θεός τους δεχόταν οπωσδήποτε (Midrash, Numbers Rabbah 17.2). Όποια και αν ήταν η περίπτωση, αναχώρησαν «χαίροντας και ευφραινόμενοι από καρδιάς» (Α' Βασιλέων 8:66). Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Σολομών συνέχισε πιστά να προσφέρει τις απαιτούμενες θυσίες για τη γιορτή (Β' Χρονικών 8:13).
Τον Σολομώντα διαδέχθηκε ο γιος του, ο Ροβοάμ. Βασίλεψε για σύντομο διάστημα σε όλο το βασίλειο. Μετά ο Ισραήλ διασπάστηκε στα δυο. Στο βόρειο βασίλειο, ο άνομος βασιλιάς Ιεροβοάμ ίδρυσε μια κίβδηλη γιορτή (Α' Βασιλέων 12:32-33). Στο νότιο βασίλειο, η ασταθής πνευματικότητα των βασιλέων του Ιούδα ματαίωσαν την τήρηση της Σκηνοπηγίας. Ο καλός βασιλιάς Εζεκίας ρύθμισε και πάλι το μερίδιο των θυσιών που ήταν αναγκαίες για τις «επίσημες γιορτές» (Β' Χρονικών 31:3), που προφανώς περιλάμβαναν τη γιορτή των Σκηνών.
Η γιορτή δεν αναφέρεται ξανά στην ιστορία της Π. Διαθήκης μέχρι την εποχή του Ζοροβάβελ. Αφού επέστρεψαν οι εξόριστοι Ιουδαίοι στην Ιουδαία απ’ τη Βαβυλώνα, ένα από τα πρώτα πράγματα που έκαναν ήταν να γιορτάσουν τη γιορτή των Σκηνών (Έσδρας 3:4). 16 χρόνια αργότερα, ο Κύριος χρησιμοποίησε τον προφήτη Αγγαίο για να ενθαρρύνει το λαό για την ανοικοδόμηση του Ναού. Μια από τις προφητείες του Αγγαίου ειπώθηκε τη τελευταία ημέρα της Γιορτής των Σκηνών (Αγγαίος 2:1).
Η τελευταία καταγεγραμμένη τήρηση της γιορτής στην Π. Διαθήκη είναι στο βιβλίο του Νεεμία (8:13-18). Μετά που ο Νεεμίας κι ο λαός ανοικοδόμησαν τα πεσμένα τείχη της Ιερουσαλήμ, συγκεντρώθηκαν για να γιορτάσουν και να ευχαριστήσουν το Θεό. Την 1η ημέρα του 7ο μήνα, ο Έσδρας διάβασε το Νόμο του Μωυσή σε όλο το λαό. Τη δεύτερη ημέρα του μήνα, ανακάλυψαν την εντολή αναφορικά με τη Σκηνοπηγία. Αποφασισμένοι να υπακούσουν τον Λόγο του Θεού, αμέσως ετοιμάστηκαν να ζήσουν σε σκηνές. Από την εποχή του Ιησού του Ναυή, περίπου 1000 χρόνια πριν, είχε ο λαός Ισραήλ να τηρήσει σωστά τη Γιορτή της Σκηνοπηγίας ζώντας σε σκηνές. Επίσης στην περίπτωση αυτή, το βιβλίο του Νόμου διαβαζόταν κάθε ημέρα και τηρήθηκε η άγια σύναξη την 8η ημέρα. «Κι έγινε πολύ μεγάλη ευφροσύνη» (Νεεμίας 8:17).
Ο σκοπός της Σκηνοπηγίας

Πρώτον, ήθελε ο λαός Του να ξέρει για τη πιστότητά Του. Σε κάθε γενιά, μεγάλωναν παιδιά που δε ξέρουν για το Θεό και την πιστότητά Του (Δευτερονόμιο 31:13). Έτσι ο Θεός ζήτησε ο Νόμος του Μωυσή να διαβάζεται κάθε 7 χρόνια στη γιορτή, για να μπορεί να τον ακούσουν όλοι. Ήθελε κάθε άνδρας, γυναίκα και παιδί να ακούσουν και να μάθουν να φοβούνται και να Τον σέβονται και να τηρούν όλο το Λόγο Του (Δευτερονόμιο 31:12).
Αυτός είναι ο λόγος που ο Θεός ζητούσε από τους Ισραηλίτες να φτιάξουν σκηνές. Καθώς ζούσαν σ’ αυτές τις προσωρινές κατασκευές για 7 ημέρες, περίεργα παιδιά ήταν υποχρεωμένα να ρωτήσουν γιατί είχαν ένα τέτοιο έθιμο. Η απάντηση έδινε στους γονείς την ευκαιρία να αφηγηθούν την πιστότητα του Θεού, λέγοντας κυρίως πώς ο Θεός προστάτεψε και προνόησε για το λαό Του στη διάρκεια της περιοδείας του στην έρημο (Λευιτικό 23:43). Ήταν σημαντικό να ρίξουν μια ματιά πίσω στην ιστορία και να συλλογιστούν όλα όσα είχε κάνει ο Θεός. Αλλιώς, θα ήταν εύκολο να ξεχάσουν το παρελθόν και κατά συνέπεια να λησμονήσουν τον Κύριο και να λατρεύσουν άλλους θεούς. «Να θυμάσαι τον Κύριο το Θεό σου», είπε ο Μωυσής στο λαό (Δευτερονόμιο 8:18). Η Γιορτή των Σκηνών είχε σκοπό να τους βοηθήσει να κάνουν ακριβώς αυτό.
Ο Θεός ήθελε επίσης ο λαός Του να Τον λατρεύει. Κι έτσι 199 ζώα θυσιάζονταν κατά τη διάρκεια των 8 ημερών της γιορτής. Τα πιο πολλά από αυτά ήταν ολοκαυτώματα, που συμβόλιζαν την πλήρη αφιέρωση του ατόμου στο Θεό. Οι Ισραηλίτες έπρεπε να επιστρέψουν κάτι στο Θεό όταν παρακολουθούσαν τη γιορτή. Το να δίνεις είναι μια πράξη λατρείας που αναγνωρίζει ότι τα πάντα προέρχονται από τον Θεό κι ότι ο Θεός είναι άξιος να πάρει πίσω ξανά αν το διαλέξει.
Ο Θεός θέλει επίσης οι άνθρωποι να ευφραίνονται. Η Βιβλική χαρά δεν είναι απλά για προσωπική ευχαρίστηση αλλά μια πράξη λατρείας. Η χαρά «ενώπιον του Κυρίου» (Λευτικό 23:40) είναι αναγνώριση της πρόνοιας του Θεού για το λαό Του (Δευτερονόμιο 16:15) και της αγαθότητας Του (Β' Χρονικών 7:10). Ο Θεός ήθελε ο λαός Του να Τον λατρεύουν. Η Γιορτή των Σκηνών ήταν σχεδιασμένη να τους βοηθήσει να κάνουν αυτό ακριβώς.
Τελικά, ο Θεός σκόπευε για τη Γιορτή των Σκηνών να κατευθύνει τον λαό Του προς τον Μεσσία. Όπως και με όλες τις από τον Θεό διατεταγμένες γιορτές του Ισραήλ, η Γιορτή των Σκηνών προεικονίζει το πρόσωπο και το έργο του Ιησού από τη Ναζαρέτ, βρίσκοντας την τελική της εκπλήρωση σε Αυτόν (Ματθαίος 5:17). Όταν ακούμε και μαθαίνουμε γι’ Αυτόν, η πιστότητα του Θεού γίνεται πραγματικότητα. Η σωστή ανταπόκρισή μας τότε είναι η λατρεία μέσω της αφιέρωσής μας, του δοσίματός μας και της χαράς μας.
Με το να μας δείχνει τον Ιησού, η Γιορτή των Σκηνών μας δίνει μια καλή αιτία για να πούμε, μαζί με τον απόστολο Παύλο, «και πάλι λέω, χαίρετε».
Η Γιορτή των Σκηνών την εποχή του Ιησού

Την εποχή της Βίβλου, η Σουκκόθ ήταν συναρπαστική. Ο Θεός διέταζε το λαό να φτιάξει Σουκκόθ (ενικός σουκκάχ), που ήταν πρόχειρες παράγκες. Μετά έπρεπε να συγκεντρωθούν στο Ναό για έναν ενθουσιώδη, εφταήμερο εορτασμό. Η πρώτη μέρα και η όγδοη, που προστέθηκε στο τέλος της εβδομάδας, θεωρούνταν Σάββατα. Στο Ναό, οι ιερείς έτρεχαν γύρω από το μεγάλο θυσιαστήριο, προσφέροντας ειδικές θυσίες (Λευιτικό 23: 33-43, Αριθμοί 29:12-38).
Ήταν στον τελευταίο Του εορτασμό της Σκηνοπηγίας, πάνω στη γη, που ο Ιησούς προσφέρθηκε να εκπληρώσει την προσδοκία πολλών καρδιών τη μέρα της γιορτής: Πρόσφερε αναψυχή (Ιωάννης 7:37), αγαλλίαση (Ιωάννης 8:12) κι ανάπαυση (Ιωάννης 9:14).
Αναψυχή

Φτάνοντας στην πόλη του Θεού, μερικοί πήγαιναν στα σπίτια φίλων και συγγενών ενώ άλλοι δέχονταν με ευχαρίστηση φιλοξενία από ξένους. Οι υπόλοιποι έστηναν μια κατασκήνωση γύρω από την πόλη. Πρώτα σήκωναν τις Σουκκόθ τους, παρόμοιες με αυτές στις οποίες ζούσαν οι αγρότες κατά τη διάρκεια του τρύγου και του μαζέματος των ελιών. Τις κατασκεύαζαν από κλαδιά ιτιάς κι ελιάς και τις διακοσμούσαν με κλήματα και φρούτα. Μπορούσαν να βρουν τέτοια πράγματα στην κοιλάδα των Κέδρων ανατολικά της πόλης. Οι σουκκόθ κτίζονταν ώστε να είναι γερές και σκιερές. Τα μέρη επιλογής ήταν ταράτσες, αυλές και δρόμοι. Μέσα, υπήρχαν άνετα μαξιλάρια για να κάθονται γύρω από ένα τρίκλινο (ένα χαμηλό, τρίπλευρο τραπέζι). Στα γεύματα χρησιμοποιούσαν μόνο κομψά κύπελλα και φλιτζάνια και λυχνάρια φώτιζαν το χώρο.

Κάθε πρωί τις γιορταστικές εκδηλώσεις τις άρχιζε μια τελετουργία άντλησης νερού. Ένας ιερέας στεκόταν στην κορυφή της ΝΔ γωνίας του όρους του Ναού και σάλπιζε τη σοφάρ με όλη του τη δύναμη, αναγγέλλοντας την έναρξη της γιορτής. Ξαφνικά ένας ιερέας έβγαινε από την Υδάτινη Πύλη, στη νότια μεριά του κεντρικού κτιρίου του Ναού. Κουβαλώντας μια χρυσή στάμνα, οδηγούσε μια χαρούμενη μουσική πομπή προς τη δεξαμενή του Σιλωάμ, στην παλιά πόλη του Δαβίδ. Στη δεξαμενή έριχνε τη στάμνα στο νερό και απάγγελλε: «Και θα αντλήσετε νερό με σωφροσύνη από τις πηγές της σωτηρίας» (Ησαΐας 12:3). Την ψαλμωδία συνόδευε ο γλυκός ήχος ενός οργάνου που λεγόταν η καλαμένια φλογέρα του Μωυσή. Μωυσής σημαίνει «ανασυρμένος» [Η κόρη του Φαραώ τον ονόμασε έτσι γιατί τον ανέσυρε από το νερό (Έξοδος 2:10)]. Η μοναδική προμήθεια νερού της Ιερουσαλήμ ήταν από αυτήν τη δεξαμενή και την πηγή Γκιών, που την τροφοδοτούσε. Συνεπώς το νερό ήταν θαυμάσιο. Ήταν μια πηγή ζωής και αναψυχής. Όταν οι άνθρωποι ρωτούσαν, γιατί αυτή η τελετουργία λεγόταν «η άντληση του νερού», τους απαντούσαν, «εξαιτίας της έκχυσης του Ρουάχ ΧαΚοντές (Άγιο Πνεύμα)». Το νερό συμβόλιζε το Άγιο Πνεύμα, τη μοναδική πραγματική πηγή της ζωής. Μετά την καταστροφή του Ναού, οι ραβίνοι τιμούσαν τη γιορτή αυτή κι έλεγαν, «Όποιος δεν είδε τον πανηγυρισμό στον τόπο της άντλησης του νερού δεν είδε ποτέ πανηγυρισμό στη ζωή του (Talmud Sukkah 51b)».

Τότε περίπου, αρκετοί ιερείς κρατώντας κλαδιά ιτιάς βάδιζαν μια φορά γύρω από το μεγάλο θυσιαστήριο, απαγγέλλοντας για να ακούσουν όλοι: «Παρακαλώ, Κύριε! Σώσε, τώρα. Παρακαλώ, Κύριε! Στείλε ευημερία, τώρα» (Ψαλμός 118:25).
Μετά τη ψαλμωδία, μεγάλη σιωπή επικρατούσε στο Ναό. Ο λαός σκεφτόταν την πνευματική σημασία της τελετουργίας του νερού κι εξέφραζαν μια επιθυμία για προσωπική, πνευματική αναψυχή. Μόνο το Πνεύμα του Θεού, που το νερό συμβόλιζε, μπορούσε να ικανοποιήσει τις διψασμένες ψυχές τους. Τελικά, μια ευλογία έκλεινε τη γιορτή και όλοι επέστρεφαν στα σπίτια τους για να συγκεντρωθούν κάτω από τις σουκκόθ τους.
Η τελετουργία του νερού γινόταν κάθε μέρα για όλες τις 7 μέρες. Την έβδομη ημέρα λάμβανε μια ένταση γεμάτη με έξαψη και προσδοκία. Αυτή η τελευταία ημέρα της Γιορτής ήταν μέρα του Χοσανά Ραμπά (Μεγάλο Ωσαννά). Και τότε ήταν που συνέβηκε ένα ασυνήθιστο γεγονός.
Ίσως, ο Ιησούς να καθόταν κοντά στην Υδάτινη Πύλη ή κάπου στην Αυλή των Γυναικών, παρακολουθώντας το τελικό δράμα της τελετουργίας του νερού. Και τη στιγμή, που η συνηθισμένη σιωπή έπεφτε στο πλήθος, ίσως τότε ήταν που «στάθηκε κι έκραξε λέγοντας: Αν κάποιος διψάει, ας έρχεται σε Μένα, κι ας πίνει» (Ιωάννης 7:37). Προσκαλούσε το πλήθος να δεχτεί το Άγιο Πνεύμα. Μπορούσε να βρει την αναψυχή που προσδοκούσε με το να Τον δεχτούν σαν το Αληθινό Νερό (Ιωάννης 4:10). Ακόμα και σήμερα, η πρόσκλησή Του είναι αληθινή: «Ελάτε σε Μένα».
Αγαλλίαση

Καθώς οι γυναίκες παρακολουθούσαν από τις ταράτσες, οι «άνδρες της ευλάβειας και των καλών έργων συνήθιζαν να χορεύουν μπροστά στις λάμπες λαδιού με αναμμένες δάδες στα χέρια τους, ψάλλοντας ύμνους και δοξολογίες». Στο μεταξύ, «αναρίθμητοι Λευίτες έπαιζαν άρπες, λύρες, κύμβαλα, σάλπιγγες και μουσικά όργανα» (Mishnah Sukkot 5:4). Οι γιορταστικές εκδηλώσεις για το φως συνεχίζονταν όλη τη νύχτα μέχρι την αυγή.
Ο φωτισμός από αυτές τις εντυπωσιακές λάμπες του Ναού συμβόλιζε δυο πραγματικότητες. Η πρώτη ήταν η πραγματικότητα του «Φωτός όλων των φώτων» – η δόξα της Σεκινά - η ορατή παρουσία του Θεού που γέμιζε το πρώτο Ναό, που έκτισε ο Σολομών (Α' Βασιλέων 8:10-11). Η δεύτερη ήταν το Χαόρ Γκαντόλ (το Μεγάλο Φως) που σύντομα θα ερχόταν και θα έφερνε φως σ’ αυτούς που ήταν πνευματικά νεκροί και κατοικούσαν σε σκοτάδι (Ησαΐας 9:2).
Ο Ιησούς ήταν στο Ναό. Ίσως ήταν στη διάρκεια του εορτασμού του φωτός ή όταν τα φώτα έσβηναν την όγδοη μέρα που είπε για να το ακούσουν όλοι: «Εγώ είμαι το φως του κόσμου. Όποιος ακολουθεί Εμένα, δεν θα περπατήσει στο σκοτάδι, αλλά θα έχει το φως της ζωής» (Ιωάννης 8:12). Διακήρυξε δυο αλήθειες με αυτήν τη δήλωση: (1) Αυτός είναι «το Μεγάλο Φως» που ο προφήτης Ησαΐας είπε ότι θα ερχόταν κι (2) Αυτός είναι ο Θεός στη σάρκα και η Δόξα του Ναού (σύγκρινε Ιωάννης 1:14).
Η ανταπόκριση ήταν τριπλή. Μερικοί θρησκευόμενοι Τον απέρριψαν (Ιωάννης 8:13), άλλοι ήταν αρκετά περίεργοι για να Του ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες (Ιωάννης 8:25), κι άλλοι πίστεψαν και Τον δέχτηκαν (Ιωάννης 8:30). Η χαρά που σχετίζεται με τις τελετουργίες των φώτων και του νερού στη Γιορτή των Σκηνών προεικονίζει τον ερχομό του Ιησού που φέρνει φως και ζωή σ’ έναν σκοτεινό κι αμαρτωλό κόσμο.
Ανάπαυση
Την παλιά εποχή, η 8η ημέρα της Γιορτής των Σκηνών λεγόταν η «τελευταία καλή ημέρα». Επειδή ήταν Σάββατο, ήταν ημέρα ανάπαυσης κι αντανακλά την πνευματική σπουδαιότητα του 7ήμερου πανηγυρισμού. Διάφορες δραστηριότητες γίνονταν στο Ναό. Οι ιερείς πρόσφεραν την καθημερινή θυσία και την ιδιαίτερη θυσία του Σαββάτου (Αριθμοί 28:9-10), ενώ άλλοι απάγγελλαν τον Ψαλμό 92, τον ύμνο του Σαββάτου που προεικονίζει τις ευλογίες της Μεσσιανικής Βασιλείας. Επίμονη, στις σκέψεις και στις καρδιές όλων στη διάρκεια του εφταήμερου εορτασμού ήταν, αναμφίβολα, η προσδοκία ότι, ανά πάσα στιγμή, ο Θεός μπορούσε να ιδρύσει τη μεγάλη Sukkah Shalom (Σκηνή της Ειρήνης).

Ο Ιησούς έστειλε τον τυφλό στην ίδια δεξαμενή από την οποία οι ιερείς με μια χρυσή στάμνα είχαν βγάλει νερό κάθε μέρα της Γιορτής. Ο Ιησούς δίδασκε ότι ήταν το Άγιο Πνεύμα, που αντιπροσώπευε το νερό και που μόνον Αυτός μπορεί να δώσει, που μπορεί να ανοίγει τα μάτια όλων όσων είναι πνευματικά τυφλοί. Το κείμενο δηλώνει επίσης: «Και ήταν Σάββατο, όταν ο Ιησούς έκανε τον πηλό, και άνοιξε τα μάτια του» (εδ.14).
Ο Ιησούς έκανε αυτό το θαύμα για να επικυρώσει όλα όσα είπε και έκανε κατά τη διάρκεια της Γιορτής των Σκηνών. Με το να κάνει το αδύνατο, απέδειξε ότι μπορούσαν να πιστέψουν στα λόγια Του και ότι ήταν ο ενσαρκωμένος Θεός, ο Μεσσίας του Ισραήλ, αυτός που πραγματικά χορηγεί το Άγιο Πνεύμα κι η μοναδική πηγή του φωτός και της ζωής. Η ανθρωπότητα δεν χρειάζεται πλέον να ψαχουλεύει στα τυφλά σ’ αυτόν τον κόσμο. Η αληθινή ανάπαυση για τον περιπλανώμενο είναι διαθέσιμη δια του Ιησού Χριστού.
Οι ελπίδες της «Τελευταίας Μεγάλης Ημέρας» αποκορυφώθηκαν μ’ ένα γεγονός που συνέβη 6 μήνες αργότερα. Ήταν Πάσχα, όταν ο Ιησούς πέθανε σαν ο Αμνός του Θεού. Το χυμένο Του αίμα, ο θάνατός Του κι η ανάστασή Του έκαναν την προσδοκία της προσωπικής αναψυχής (Ιωάννης 7:37), της αγαλλίασης (Ιωάννης 8:12) και της ανάπαυσης (Ιωάννης 9:14), όπως προεικονιζόταν στη Γιορτή των Σκηνών, μια πραγματικότητα για αυτούς που Τον δέχονται σαν Σωτήρα και Μεσσία.
Ο Ιησούς και η γιορτή της Σκηνοπηγίας

Η σημασία του νερού αυτού ήταν διπλή. Αποτελούσε συμβολισμό και τύπο της προσευχής για άφθονη βροχή. Σε μια αγροτική κοινωνία, όπως το Ισραήλ, οι χειμερινές βροχές ήταν κάτι το βασικό. Οι βροχές σταματούσαν κανονικά το Μάρτιο και δεν υπήρχαν βροχές για 7 σχεδόν μήνες. Αν ο Θεός δεν έδινε τις πρώιμες βροχές τον Οκτώβριο και Νοέμβριο, δεν θα υπήρχε ανοιξιάτικη σοδειά και η πείνα θα ήταν προ των πυλών. Με τη τελετουργία, λοιπόν, αυτή ήθελαν να δείξουν την ευχαριστία τους προς τον Θεό για τις βροχές του περασμένου έτους και να επικαλεστούν την ευλογία Του για τις ζωοδότρες βροχές του επόμενου.
Εξάλλου ο τύπος της σπονδής του νερού πήγαινε πέρα από τα φυσικά πράγματα. Ήταν προφητικός και Μεσσιανικός και απέβλεπε στην έκχυση του Αγίου Πνεύματος, όχι μόνο πάνω στον Ισραήλ, αλλά και σε όλους τους πιστούς των Εθνών υπό τη διακυβέρνηση του Βασιλιά – Μεσσία.
Σχετικά με τη γιορτή αυτή και την τελετουργία της 8ης μέρας το Ευαγγέλιο του Ιωάννη καταγράφει ένα γοητευτικό γεγονός (Ιωάννης 7:37-38), όπου ο Ιησούς μιλούσε για το Άγιο Πνεύμα (εδ.39), υπονοώντας ότι Αυτός ήταν η πηγή του Σιλωάμ κι ο βράχος, που είχε σχιστεί στην έρημο για να ποτίσει τον λαό. Ο Υιός του Θεού ανέφερε με τον πιο ξεκάθαρο δυνατό τρόπο, ότι μόνον Αυτός ήταν η πηγή της ζωής και της ευλογίας, ότι Αυτός μπορούσε να εκπληρώσει κάθε ανάγκη της ανθρώπινης καρδιάς (Ησαΐας 12:2-3).
Όταν λαμβάνουμε το Άγιο Πνεύμα μπαίνουμε στη Βασιλεία του Θεού (Ιωάννης 3:5). Και στη γιορτή ο Ιησούς δήλωσε ότι ο Ίδιος είναι η σωτηρία μας. Στην επίγεια ζωή Του άρχισε την εκπλήρωση της γιορτής των Σκηνών.
Αρχικά η παρουσία του Θεού ήταν σ’ ένα οικοδόμημα που φτιάχτηκε στην έρημο και τοποθετήθηκε στη μέση της κατασκήνωσής τους, δηλαδή στη Σκηνή του Μαρτυρίου, που εβραϊκά λέγεται Μισκάν (οίκημα), λέξη που δεν έχει σχέση με τις σκηνές της γιορτής των Σκηνών, που προήλθαν από τη λέξη Σουκκόθ (καταλύματα).
Αν και δεν πρέπει να συγχέουμε τα πρόσκαιρα καταλύματα της γιορτής με τη σκηνή του Μαρτυρίου και την παρουσία του Θεού, όμως, υπάρχει σημαντική σχέση ανάμεσα τους: Τα καταλύματα που ζούσαν οι Ισραηλίτες στη διάρκεια της γιορτής, στήνονταν ενώπιον του Κυρίου, που κατοικούσε στη Σκηνή του Μαρτυρίου και η δόξα Του τη γέμιζε. Αυτό σήμαινε ότι ο Θεός κατοικούσε ανάμεσα στον Ισραήλ εκπληρώνοντας έτσι την υπόσχεση Του (Λευιτικό 26:12).
Εκατοντάδες χρόνια αργότερα ο Σολομών έκτισε το Ναό. Τα άγια σκεύη της Σκηνής του Μαρτυρίου τοποθετήθηκαν στο Ναό. Η παρουσία του Θεού κατοικούσε τώρα εκεί κι η Ιερουσαλήμ έγινε το μέρος όπου γιόρταζαν τη γιορτή των Σκηνών. Ο ίδιος ο Ναός αφιερώθηκε στη διάρκεια αυτής της γιορτής.
Αρκετά χρόνια αργότερα, οι Ιουδαίοι εξορίστηκαν, αλλά μερικοί απ’ αυτούς γύρισαν στην Ιερουσαλήμ. Ο Νεεμίας καταγράφει ότι οι Ιουδαίοι γιόρτασαν τη γιορτή των Σκηνών στην Ιερουσαλήμ, ίσως το 444 π.Χ. περίπου.
Όπως ξέρουμε, οι Ιουδαίοι συνεχίζουν να γιορτάζουν τη γιορτή αυτή μέχρι σήμερα, τρώγοντας οικογενειακά φαγητά σε καταλύματα, συχνά φτιαγμένα στον κήπο του σπιτιού τους. Η γιορτή μερικές φορές αναφέρεται και σαν ζεμάν σιμχατέινου (εποχή της αγαλλίασής μας). Οι δυο μέρες μετά τη γιορτή είναι ξεχωριστές γιορτές (Σεμινί Ατζερέτ και Σιμκάτ Τορά), αλλά κοινώς θεωρούνται τμήμα της γιορτής των Σκηνών.
Ο σύγχρονος εορτασμός της Γιορτής των Σκηνών
Η εντολή του Θεού προς τον λαό Ισραήλ ήταν: «Επτά μέρες θα κατοικείτε σε σκηνές (σουκκόθ). Όλοι οι αυτόχθονες Ισραηλίτες θα κατοικούν σε σκηνές» (Λευιτικό 23:42-43). Στη διάρκεια της Γιορτής των Σκηνών έπρεπε να κατοικεί κάτω από τα άστρα για 7 ημέρες. Για να καταλάβουμε σωστά το σύγχρονο γιορτασμό ας προσέξουμε τα εξής στοιχεία: (1) Την προσωρινή κατοίκηση, (2) τα παραδοσιακά είδη των φυτών, (3) τον τύπο των φαγητών που σερβίρονται, και (4) τις σκέψεις των ανθρώπων.
Η προσωρινή κατοίκηση σε παραπήγματα

Προς τιμή της ιστορικής σημασίας της γιορτής, οι Εβραίοι διατάσσονται να μείνουν σε προσωρινά καταλύματα, όπως οι πρόγονοί τους στην έρημο, που κατασκευάζονταν από κλαδιά ελιάς, αγριελιάς, μυρτιάς, φοινίκων και δασύφυλλων δένδρων (Νεεμ.8:13-18). Στην αρχαία εποχή υπήρχε αρκετή λογομαχία μεταξύ Σαδδουκαίων και Φαρισαίων για τις καλύβες. Οι πρώτοι επέμεναν ότι τα κλαδιά των φοινίκων ταίριαζαν καλύτερα στην κατασκευή των καλυβιών, ενώ οι δεύτεροι υποστήριζαν ότι τα κλαδιά αυτά έπρεπε να τα κρατάει στα χέρια ο λαός που γιόρταζε. Τελικά συμβιβάστηκαν. Η χρήση των κλαδιών στις καλύβες ικανοποίησε τους Σαδδουκαίους. Επιπλέον, ο λαός κρατούσε στο χέρι του ένα δεμάτι φτιαγμένο από κλαδιά φοίνικα, μυρτιάς και ιτιάς δεμένο με χρυσή κλωστή και το κουνούσε σε διάφορα μέρη της λατρείας.
Ακόμα και σήμερα οι Εβραίοι, διατηρώντας το διπλό νόημα της γιορτής, στήνουν σκηνές από κλαδιά ελιάς και άλλα δασύφυλλα δένδρα, πάνω στις στέγες, και στις αυλές των σπιτιών. Η εντολή να κατοικήσουν σε σουκκάχ (σκηνή) εκπληρώνεται απλά με το να φάνε όλοι από ένα γεύμα εκεί. Όμως, αν ο καιρός, οι συνθήκες, και η υγεία κάποιου το επιτρέπει, θα πρέπει να μένει και να κοιμάται σ’ αυτήν όσο το δυνατόν περισσότερο.

Η στέγη μιας σουκκάχ ονομάζεται σεχάχ, από την εβραϊκή ρηματική ρίζα σαχόχ, που σημαίνει «προστατεύω», «καλύπτω». Για να εκπληρώνει τις ραβινικές εντολές τα υλικά της στέγης της πρέπει να είναι από κάτι που μεγάλωσε από τη γη και μετά κόπηκε, όπως κλαδιά δένδρων, θάμνοι, άχυρα, καλάμια ή από μπαμπού. Το υλικό της στέγης πρέπει να είναι χαλαρό, όχι δεμένο κάπου και πρέπει να τοποθετηθεί αρκετά αραιά, για να μπορεί η βροχή να μπαίνει μέσα, και μάλιστα αρκετά αραιό, ώστε να μπορούν να φαίνονται τα άστρα. Δεν πρέπει, όμως, να έχει άνοιγμα μεγαλύτερο από 25 εκ. σε οποιοδήποτε σημείο, ή να υπάρχει πιο πολύ φως από ό,τι σκιά.

Οι περισσότεροι Εβραίοι στο Ισραήλ ζουν σε διαμερίσματα, που το καθένα έχει μια σιδερόφρακτη βεράντα, που βρίσκεται έξω από την κουζίνα. Αυτές οι βεράντες αποτελούν ιδεώδεις τόπους για το φτιάξιμο των σουκκόθ.
Αν κάνετε μια βόλτα σ’ αυτές τις κατοικήσιμες περιοχές στη διάρκεια της Γιορτής στο Ισραήλ σήμερα, θα δείτε εκατοντάδες προσωρινά καταλύματα που αναρριχώνται σαν κλήματα στις πλευρές των κτιρίων μέχρι την κορυφή. Στις ΗΠΑ οι πιο πολλοί Εβραίοι προτιμούν να πάνε μέχρι τις τοπικές τους συναγωγές ή τα πολιτιστικά κέντρα τους για να απολαύσουν τα γεύματα και τη συντροφιά σε ομαδικές σουκκόθ. Όμως, μερικοί άνθρωποι συνεχίζουν να φτιάχνουν τις δικές τους στις αυλές τους. Σήμερα πολλές εταιρείες διαφημίζουν και πουλάνε κουτιά που περιέχουν υλικά για συναρμολόγηση μιας σουκκάχ, ακριβώς για μια τέτοια περίσταση.

Τα τέσσερα είδη
Η παράδοση διδάσκει ότι ένα πρόσωπο παίρνει «απίστευτες πνευματικές ευλογίες όταν κρατάει τα τέσσερα είδη». Το Λευιτικό 23:40 μας προσδιορίζει αυτά τα είδη των φυτών: «Και την πρώτη ημέρα θα πάρετε για τον εαυτό σας καρπό ωραίων δένδρων, κλαδιά φοινίκων, και κλαδιά πυκνών δένδρων κι ιτιές από χείμαρρο. Και θα ευφρανθείτε μπροστά στον Κύριο τον Θεό σας επτά ημέρες».

Το δεύτερο από τα τέσσερα είδη είναι το λουλάβ. Το λουλάβ είναι το κλαδί από ένα παλαιό φοινικόδεντρο. Σύμφωνα με τα Απόκρυφα συμβολίζει νίκη. Το βιβλίο των Μακκαβαίων δηλώνει: «ήρθαν στο φρούριο στην Ιερουσαλήμ με δοξολογία και με παλαιά φύλλα και με λύρες και με άρπες».
Το τρίτο είδος είναι το χαντάς (κλαδί μυρτιάς). Είναι ένα φυλλωτό κλαδί που καλύπτει τον κορμό μιας μυρτιάς. Επειδή μπορεί να αντέξει σε μεγάλη ξηρασία, θεωρείται το σύμβολο της αθανασίας και της επιτυχίας.
Το τέταρτο είναι το αραβά. Είναι το κλαδί μιας ιτιάς. Η ιτιά εξαρτάται απολύτως από το νερό για να ευδοκιμήσει. Τα κλαδιά της μαραίνονται μέσα σε μια μέρα αφού κοπούν. Η ιτιά είναι συνδεδεμένη με τα δάκρυα και τη θλίψη που προκαλεί η αιχμαλωσία (Λευιτικό 23:40, Νεεμίας 8:15). Την εποχή του Ναού, οι άνθρωποι μάζευαν ψηλά κλαδιά από ιτιές και τα έστηναν όρθια γύρω απ’ το θυσιαστήριο, φωνάζοντας: Παρακαλούμε Θεέ, σώσε μας. Παρακαλούμε δώσε μας μεγάλη επιτυχία.

Κάθε μέρα για μια εβδομάδα, ένα διορισμένο άτομο κρατάει το ετρόγκ στο αριστερό του χέρι και το μπουκέτο του λουλάβ στο δεξί του. Απαγγέλλεται μια προσευχή: «Δοξασμένος είσαι Εσύ, Κύριε Θεέ μας, Βασιλιά του Σύμπαντος, που μας αγίασες με τις εντολές Σου και μας διέταξες σχετικά με το κούνημα του λουλάβ». Μετά κουνάει το λουλάβ προς 6 κατευθύνσεις: αριστερά, δεξιά, πάνω, κάτω, μπροστά και πίσω, συμβολίζοντας έτσι το γεγονός ότι ο Θεός είναι παντού και διαδηλώνοντας τη χαρά του, μα και την προσδοκία του για τις μέρες του Μεσσία, τότε που θα απολαύσει τις ευλογίες της βασιλείας Του.

Για τους Εβραίους, το να ζουν και να τρώνε σε κατάλυμα στη διάρκεια της γιορτής, έχει πολύ μεγάλη σημασία. Τους θύμιζε τους προγόνους τους που κατοικούσαν σε σκηνές στην οδοιπορία τους μέσα από την έρημο, μετά την Έξοδό τους απ’ την Αίγυπτο (Λευιτικό 23:41-43). Η σκηνή απεικόνιζε την πατρική φροντίδα και προστασία του Θεού στη διάρκεια της οδοιπορίας του Ισραήλ στην έρημο. Αυτή η εμπειρία τους βοηθούσε επίσης να θυμούνται, ότι η χάρη του Θεού ήταν η πραγματική πηγή των ευλογιών τους. Γι’ αυτό διάφορα προϊόντα της φθινοπωρινής συγκομιδής ήταν κρεμασμένα σε κάθε σκηνή, αναγνωρίζοντας έτσι την πιστότητα του Θεού στην πρόνοιά Του για το λαό Του.
Είδη φαγητών

Οι σκέψεις των ανθρώπων
+%5B1%5D.jpg)
Τους κυλίνδρους του Νόμου τους παίρνουν από τον τόπο φύλαξής τους στη συναγωγή και τους δίνουν στα χέρια των συναθροισμένων που με χαρά βαδίζουν γύρω από την αίθουσα. Όλοι τραγουδάνε και χορεύουν εβραϊκούς λαϊκούς χορούς σαν μέρος των γιορταστικών εκδηλώσεων. Οι Εβραίοι δείχνουν την ίδια χαρά για το «θερισμό» του Λόγου του Θεού όπως και για το θερισμό των σιτηρών. Κι οι δυο θερισμοί δίνουν τροφή και οι δυο έρχονται από πάνω, και οι δυο δίνουν ικανοποίηση και οι δυο γίνονται δεχτοί με μεγάλη χαρά.
Τι μαθήματα μπορεί να σταχυολογήσει ένας Χριστιανός απ’ αυτή την ιουδαϊκή γιορτή; Πιστεύω, αρκετά.

Δεύτερον, όπως οι Εβραίοι φίλοι μας κουνούν το μπουκέτο του λουλάβ προς κάθε κατεύθυνση για να τους υπενθυμίζει ότι ο Θεός είναι παντού, έτσι κι εμείς πρέπει να συλλογιζόμαστε το ίδιο. Είναι καλό να θυμόμαστε ότι τίποτα δεν είναι κρυφό από το βλέμμα Του.
Τρίτον, όταν οι Εβραίοι τρώνε άφθονα φαγητά από τον θερισμό, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι οι πνευματικοί αγροί είναι λευκοί για θερισμό. Τόσες πολλές ψυχές χρειάζονται να γνωρίσουν την αλήθεια για τον Θεό, για να μπορέσουν να έρθουν σ’ Αυτόν και να σωθούν. Πράγματι ο θερισμός είναι άφθονος, αλλά οι εργάτες είναι λίγοι.
Όπως οι Εβραίοι τελειώνουν τον κύκλο ανάγνωσης του Νόμου για να τον αρχίσουν και πάλι, πρέπει να θυμόμαστε ότι ο Λόγος Του είναι λύχνος στα πόδια μας και φως στα μονοπάτια μας (Ψαλμός 119:105).
Η γιορτή των Σκηνών και η προφητεία

Η γιορτή αυτή απεικονίζει τη φθινοπωρινή συγκομιδή, το μεγάλο θερισμό των ψυχών στη μελλοντική Βασιλεία του Θεού. Ο Χριστός φύτεψε τη Βασιλεία του Θεού όταν ήταν επί γης. Από τότε αυξάνεται, όπως ο κόκκος του σιναπιού στην παραβολή. Μετά τη Β' έλευση Του θα συμπεριλάβει όλη τη γη. Μέσα από τους προφήτες Ησαΐα και Ζαχαρία (14:16-19), ο Θεός αποκάλυψε ότι η γιορτή των Σκηνών αντιπροσωπεύει αυτό ακριβώς το πράγμα: Την παγκόσμια διακυβέρνηση του κόσμου με δικαιοσύνη από το Θεό. Όλα τα έθνη θα Τον λατρεύουν (Ζαχαρίας 14:9). Σήμερα οι χριστιανοί περιμένουν τη Β' έλευση του Χριστού, προσβλέποντας στη Μεσσιανική Βασιλεία (Αποκάλυψη 20:1-6). Κι η γιορτή των Σκηνών μιλάει γι’ αυτήν τη Βασιλεία, για ένα νέο ξεκίνημα χωρίς τις ερημώσεις που φέρνει η κατάρα της αμαρτίας. Τη μέρα εκείνη η γη θα παράγει άφθονα, όλα τα ζώα θα είναι πειθήνια, δε θα υπάρχουν πια στρατεύματα, όλοι οι άνθρωποι θα κάθονται κάτω από τις συκιές τους, και η δικαιοσύνη θα γίνει πραγματικότητα πάνω στη γη.
Η Σκηνοπηγία μάς θυμίζει και τις δυο όψεις της Βασιλείας του Θεού. Υπάρχει ήδη εδώ, αλλά όχι στην πληρότητά της. Μας θυμίζει ότι ενώ περιμένουμε την επιστροφή του Χριστού, πρέπει να συνεχίσουμε να διακηρύττουμε τη Βασιλεία του Θεού, εξαπλώνοντας τα καλά νέα της σωτηρίας δια του Ιησού Χριστού.

Ο όρος σκηνές περιέχει την υπόσχεση του Θεού να γυρίσει στη γη και να σκηνώσει, ή να κατοικήσει, με τον Ισραήλ μ’ έναν τρόπο που ποτέ πριν δεν είχε βιώσει στην ιστορία:
«Έτσι λέει ο Κύριος: Επέστρεψα στη Σιών, και θα κατοικήσω στο μέσον της Ιερουσαλήμ» (Ζαχ.8:3).
«…Και θα βάλω το αγιαστήριό Μου ανάμεσά τους στον αιώνα. Και η σκηνή Μου θα είναι ανάμεσά τους» (Ιεζ.37:26-27).
«Όταν ο Κύριος των δυνάμεων βασιλεύσει στο βουνό Σιών και στην Ιερουσαλήμ, και θα δοξαστεί μπροστά στους πρεσβυτέρους Του» (Ησαΐας 24:23).
Αν κι αυτή η «κατασκήνωση» σημαίνει ότι η παρουσία του Θεού θα κατοικήσει ξανά τον Ναό, ο προφήτης Ησαΐας υποδηλώνει ότι αυτό θα γίνει με ένα μεγαλύτερο τρόπο από ότι ποτέ πριν: «Και ο Κύριος θα δημιουργήσει επάνω σε κάθε τόπο του βουνού Σιών κι επάνω στις συνάξεις της, σύννεφο και καπνό την ημέρα, ενώ τη νύχτα λαμπρότητα φλογερής φωτιάς. Επειδή σε κάθε δόξα θα υπάρχει υπεράσπιση (σκιάδα)» (4:5).

Πράγματι, μετέπειτα ιουδαϊκή ερμηνεία είδε στις «σκηνές» όχι μόνο τα προσωρινά καταλύματα των Ισραηλιτών στην έρημο αλλά και τη θεϊκή σουκκάχ (τη δόξα), που τους έβγαλε από την Αίγυπτο (Λευιτικό 23:43). Έτσι συνέδεσαν τη Γιορτή των Σκηνών με την υπόσχεση ότι η παρουσία του Θεού θα κατοικήσει με τον Ισραήλ στο μέλλον όπως και στο παρελθόν (Αγγαίος 2:5-9, Σοφονίας 3: 15).
Μ’ έναν παρόμοιο τρόπο, ο Ιησούς έκανε αυτή τη σύνδεση με το πρόσωπό Του καθώς «ο Λόγος έγινε σάρκα και κατοίκησε (σκήνωσε) ανάμεσά μας» (Ιωάννης 1:14). Στη Γιορτή των Σκηνών, ο Ιησούς χρησιμοποίησε δυο από τα μεσσιανικά σύμβολα της γιορτής, τη σπονδή του νερού και το φως της λυχνίας, για να δείξει ότι στον Εαυτό Του εκπληρώνεται η υπόσχεση για την αποκατάσταση του Ισραήλ υπό τον Μεσσία στη Μεσσιανική Βασιλεία.

Η λέξη σκηνή μας θυμίζει και την περίφημη προφητεία της αποκατάστασης της Δαβιδικής Βασιλείας («τη σκηνή του Δαβίδ») που αναφέρεται στον Αμώς 9:11-12: «Κατά την ημέρα εκείνη θα σηκώσω τη σκηνή του Δαβίδ, που είχε πέσει, και θα φράξω τις χαλάστρες της, και θα ανεγείρω τα ερείπιά της, και θα την ξαναχτίσω, όπως στις αρχαίες ημέρες. Για να κληρονομήσουν το υπόλοιπο του Εδώμ, και όλα τα έθνη, επάνω στα οποία αναφέρεται το όνομά Μου, λέει ο Κύριος, ο Οποίος τα κάνει αυτά».
Η εκπλήρωση αυτής της προφητείας, όπως εξηγείται στις Πράξεις 15:14-18, θα συμβεί μετά που τα έθνη θα έχουν μπολιαστεί στο «ελαιόδεντρο», μέσω της πίστης, με τη συμπλήρωση του αιώνα της Εκκλησίας και με τη διατήρηση της ευλογίας των εθνικών στην Αβρααμική διαθήκη (Ρωμαίους 11:25). Οι εθνικοί που θα πιστέψουν στον Ιουδαίο Μεσσία κατά τον καιρό της στενοχώριας του Ιακώβ (Ματθαίος 25:34-40) θα συμμετέχουν με το λυτρωμένο ιουδαϊκό λαό στην αληθινή λατρεία του Θεού.

Για παράδειγμα: «Και πολλά έθνη θα ενωθούν μαζί με τον Κύριο κατά την ημέρα εκείνη, και θα είναι λαός Μου» (Ζαχαρίας 2:11). Ο Ησαΐας περιγράφει το Ναό της Μεσσιανικής Βασιλείας σαν «οίκο προσευχής για όλα τα έθνη» (Ησαΐας 56:7, Ματθα'ιος 21:13, Μάρκος 11:17, Λουκάς 19:46) στον οποίον όλα τα έθνη της γης θα έρχονται για να μάθουν τις οδούς του Κυρίου (Ησαΐας 2:2-3, 60:3, 62:2), να βλέπουν τη δόξα Του (Ησαΐας 60:3, 62:2, 66:18), να προσφέρουν θυσίες (Ησαΐας 56:6-7, 66:20) και να πληρώνουν υλικό φόρο υποτελείας (Ησαΐας 60:5, 66:18-19, δες Αγγαίος 2:7-8, Αποκάλυψη 21:24).
Αυτή η τελευταία αναφορά στην πληρωμή από τους εθνικούς φόρου υποτελείας είναι κι η μοναδική ρητή μνεία της Γιορτής των Σκηνών στο πλαίσιο της Χιλιετηρίδας:
«Και καθένας που θα εναπομείνει από όλα τα έθνη, που ήρθαν ενάντια στην Ιερουσαλήμ, θα ανεβαίνει κάθε χρόνο για να προσκυνάει τον Βασιλιά, τον Κύριο των δυνάμεων και να γιορτάζει τη γιορτή της σκηνοπηγίας» (Ζαχαρίας 14:16).
Η κατάληξη του Ζαχαρία 12-14 περιγράφει με λεπτομέρεια την εισβολή των εθνικών στην Ιερουσαλήμ στη μάχη του Αρμαγεδδώνα. Στο πλαίσιο αυτό το κεφάλαιο 14 συνοψίζει γεγονότα που αποκαλύπτουν προφητικές όψεις που προλέγονται από τη γιορτή: την Έλευση του Μεσσία (εδ.3-4), τη σωτηρία και αποκατάσταση του ιουδαϊκού υπολοίπου (εδ.5, δες Λουκά 21:27-28), την εμπειρία για το σταλμένο από τον ουρανό φως και τα ζωντανά νερά (εδ.7-8), την αναγνώριση του Μεσσία σαν παγκόσμιου Βασιλιά (εδ.9), και τη συγκέντρωση του πλούτου των εθνών (εδ.14).
Αυτοί που υποχρεούνται να τηρούν τη Γιορτή των Σκηνών (εδ.14) είναι το υπόλοιπο των εθνών, οι πρώην σύμμαχοι του Αντίχριστου στη μάχη κατά της Αγίας Πόλης (Ζαχαρίας 12:3,9, 14:2,12, δες Αποκάλυψη 19:19, Ψαλμός 2:1-3). Αν και μια θανατηφόρα πληγή θα εξολοθρεύσει τα στρατεύματα αυτά (εδ.12-13), άλλοι θα παραμείνουν στις χώρες αυτές για να εμφανιστούν μπρος στο θρόνο της κρίσης του Μεσσία, στο τέλος του πολέμου (Ματθαίος 25:31-32).
Άτομα, που με ειλικρίνεια αγκάλιασαν το Μεσσία και την εξουσία Του (Αποκάλυψη 15:3-4), όπως αποδεικνύεται από τη συμπάθειά τους απέναντι στους Εβραίους στη διάρκεια της μοχθηρής, αντισημιτικής βασιλείας του Αντίχριστου, κάτι που τους κόστισε ακριβά (Ματθαίος 25:35-40), θα συνεχίσουν στη Μεσσιανική Βασιλεία. Παρ’ όλα αυτά, κάτω από τη σιδερένια εξουσία του Μεσσία (Ψαλμός 2:9, Αποκάλυψη 19:15), θα ζητηθεί από αυτά τα έθνη να δείξουν την υποταγή τους στον Βασιλιά Μεσσία με το να εμφανίζονται ετησίως στην πόλη όπου θα έχει τον Θρόνο Του με φόρο υποτελείας και υλικές προσφορές (σαν ένδειξη της εκτίμησής τους για τη θεία Του Πρόνοια). Αυτή η πράξη είναι σύμφωνη προς μια παλιά σύνδεση με τη Γιορτή των Σκηνών, που αναγνωρίζει τον βασιλιά σαν Υιό του Θεού, όπως αναφέρεται στο Ψαλμό 2:10-12: «Τώρα, λοιπόν, βασιλιάδες, συνετιστείτε. Διδαχθείτε κριτές της γης. Δουλεύετε τον Κύριο με φόβο, κι αγάλλεστε με τρόμο. Σκύψτε και φιλήστε τα πόδια του Υιού Του, μη ποτέ οργιστεί, κι απολεστείτε από τον δρόμο, όταν ανάψει γρήγορα ο θυμός Του».

Η Γιορτή των Σκηνών θα ενώσει τα έθνη αυτά σε μια παγκόσμια υποταγή στον Ιησού σαν Βασιλιά Μεσσία, Κυρίαρχο Κύριο, και Κριτή (Ζαχαρίας 14:9, Ησαΐας 2:4) και θα δώσει μια ευκαιρία στους Εβραίους για να εκπληρώσουν το πεπρωμένο τους σαν φως των εθνών, σε πνευματική καθοδήγηση τους (Ησαΐας 2:3, Ζαχαρίας 8:22-23, δες Αββακούμ 2:14).
Επειδή τα έθνη θα γίνουν υποτελείς στον Κύριο, θα έχουν το δικαίωμα να καλούνται «λαός Του», όπως και Αυτός, σαν άρχοντάς τους, μπορεί να καλείται «Θεός τους». Ο Ησαΐας εξυψώνει τα έθνη της Αιγύπτου και της Συρίας σε μια κατάσταση διαθήκης (19:24-25), με το να τα κάνει συμμέτοχα και στις υποχρεώσεις και στα οφέλη του Ναού (19:21, 56:6-8, 60:3, 66:20). Ο πλούτος των υποδουλωμένων εθνών θα προσέρχεται στο Ναό της Μεσσιανικής Βασιλείας γεμίζοντάς τον με αφθονία (μια ταιριαστή αντίθεση με την φτώχεια του Ισραήλ στο παρελθόν, μετά την εξορία), αυξάνοντας τη λάμψη του και την αξία του (Σοφονίας 3:20, Αγγαίος 2:6-7, 22).

Αν η γιορτή των Σκηνών συμβόλιζε με τον 7ήμερο κύκλο της τη Μεσσιανική Βασιλεία και τις ευλογίες που θα φέρει στο λαό, η 8η και τελευταία μέρα της γιορτής απεικονίζει την ολοκλήρωση του σχεδίου της σωτηρίας. Συμβολίζει την αιωνιότητα, «την οικονομία του πληρώματος των καιρών», όταν ο Θεός θα ανακεφαλαιώσει «τα πάντα εν τω Χριστώ». Μετά τη λήξη της Βασιλείας γίνεται η ανάσταση όσων δεν είχαν πάρει μέρος στην πρώτη ανάσταση (Αποκάλυψη 20:5). Ακολουθεί η Ημέρα της κρίσης (Αποκάλυψη 20:11-14), και ανοίγεται το Βιβλίο της Ζωής (τύπος της σωτηρίας). Μετά εμφανίζονται νέοι ουρανοί και γη. Η Αποκάλυψη παρουσιάζει την τελική άποψη της Ημέρας της κρίσης, καθώς οι τωρινοί ουρανοί και γη θα χαθούν. Οι αμαρτωλοί θα ριχθούν στη λίμνη του πυρός και οι πιστοί θα λάβουν την αιώνια αμοιβή τους στο θρόνο του Χριστού.
Θα πρέπει να τονιστεί, ότι τόσο για τον Ισραήλ όσο και για την Εκκλησία, η αληθινή σκηνή του Θεού, όπου μπορούμε να γιορτάσουμε τη γιορτή της Σκηνοπηγίας, γιορτή χαράς κι απόλαυσης όλων των ευλογιών του Θεού είναι το ίδιο το πρόσωπο του Κυρίου Ιησού. Αυτός σήμερα είναι η Σκηνή του Θεού και Εκείνος που κατοικεί μέσα στον λαό Του. Με πίστη στο πρόσωπο και το λυτρωτικό έργο Του, ο κάθε πιστός μπαίνει από τώρα στη γιορτή της ατέλειωτης χαράς κι αγαλλίασης απ’ την παρουσία του Θεού που, αρχίζοντας από εδώ, θα επεκταθεί κάποτε σ’ όλη την ατέρμονη αιωνιότητα. Η γιορτή, λοιπόν, απεικονίζει το λαό του Θεού που απολαμβάνει μια συνεχή πνευματική γιορτή στη παρουσία του Πατέρα τους. Ο Θεός δεν περιορίζεται σε ορισμένο τόπο. Οι χριστιανοί δεν είναι ανάγκη να πηγαίνουν σε ορισμένο μέρος για να βρεθούν στην παρουσία του Θεού. Ο Θεός σήμερα συναντά το λαό Του με τον πιο οικείο τρόπο.
Τον καιρό της Π. Διαθήκης, της Σκηνής του Μαρτυρίου και του Ναού, ο Θεός ήταν κοντά στον λαό Του, τον Ισραήλ, αλλά συγχρόνως και πολύ μακριά τους. Κανένας Εβραίος δεν μπορούσε να μπει στα Άγια των Αγίων, μες στη Σκηνή και στο Ναό. Μόνον ο αρχιερέας επιτρεπόταν να μπει στον τόπο αυτό της παρουσίας του Θεού, αλλά κι αυτός μια φορά το χρόνο, την Ημέρα του Εξιλασμού. Αυτό σήμαινε ότι η προσέγγιση προς τον Θεό ήταν περιορισμένη.

Παρόλα αυτά, ο Θεός εξακολουθούσε να μην είναι αρκετά κοντά στο λαό Του, αν και ήταν εν σαρκί. Θα σκήνωνε, όμως, μέσα (εν) σε άνδρες και γυναίκες. Πριν πεθάνει είπε στους μαθητές Του ότι θα σκήνωνε μέσα τους. Αυτό το θαύμα θα άρχιζε μόνο μετά το θάνατο και την ανάστασή Του. Ένας, που ήταν πιο μεγάλος από το Ναό (Ματθ.12:6), θα σκήνωνε με τους ανθρώπους. Αυτό πραγματοποιήθηκε, όταν ο Θεός έστειλε τον Παράκλητο, το Άγιο Πνεύμα (Ιωάννης 4:16-18,23). Ο Θεός τώρα κατοικούσε μες στο λαό Του δια του Αγίου Πνεύματος.
Τον αιώνα τούτο της χάρης, ο λαός του Θεού, η Εκκλησία, είναι οι σκηνές μέσα στις οποίες ο Θεός κατοικεί, είναι ο Ναός Του (Β' Κορινθίους 6:16). Έτσι ο λαός Του είναι πάντα στην παρουσία του Θεού, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική τους τοποθεσία.
Όμως κι αυτό ακόμα το θαυμαστό έργο της χάρης, δεν είναι η τελική σχέση που θα έχουμε με τον Θεό. Οι χριστιανοί, αν κι έχουν το Άγιο Πνεύμα, δεν έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο με τον Θεό. Μόνον όταν ολοκληρωθεί το θείο σχέδιο ο Θεός θα κατοικήσει πλήρως και αιώνια μαζί με το λαό Του. Η γιορτή των Σκηνών εικονίζει για την Εκκλησία την τελευταία αυτή φάση των σχεδίων του Θεού. Διαβάζουμε στην Εφεσίους ότι ο Θεός γνωστοποίησε «σε μας το μυστήριο του θελήματός Του, σύμφωνα με την ευδοκία Του…, σε οικονομία του πληρώματος των καιρών, να ανακεφαλαιώσει τα πάντα στον Χριστό, κι αυτά που είναι μέσα στους ουρανούς κι αυτά που είναι επάνω στη γη» (1:9-10). Μέσα στους τύπους των γιορτών του Κυρίου διαγράφεται αυτό το πλήρωμα των καιρών με τη γιορτή των Σκηνών. Η εποχή της γιορτής ήταν μετά τη συγκομιδή του σιταριού και του κρασιού. Η συγκομιδή του σιταριού στην αποθήκη σημαίνει τη συγκομιδή τους. Μετά ακολουθεί η γιορτή της πραγματικής Σκηνοπηγίας που συναντάμε στα τελευταία κεφάλαια της Αποκάλυψης. Ο Ιωάννης έγραψε ότι είδε μια πόλη (τη νέα Ιερουσαλήμ) να κατεβαίνει στη γη κι άκουσε μια φωνή από το θρόνο του Θεού να λέει: «Να, η σκηνή του Θεού μαζί με τους ανθρώπους, και θα σκηνώσει μαζί τους» (Αποκάλυψη 21:3).

Ο Θεός Πατέρας κι ο Υιός (το Αρνίο) θα είναι ο Ναός. Τότε η πλήρης σημασία της σκηνής του Θεού σαν τόπος της κατοικίας Του θα εκφραστεί ιστορικά. Η κατοίκηση του Θεού με τον άνθρωπο θα έχει περάσει απ’ τη Σκηνή του Μαρτυρίου, στο Ναό, έπειτα στην Ενσάρκωση, μετά στις καρδιές των πιστών, και τελικά στον ίδιο τον Θεό, που θα κατοικεί συνεχώς με το λαό Του και μέσα τους, σ’ όλη Του τη δόξα. Αυτό θα συμβεί μετά τη Β' έλευση του Ιησού και την ανάσταση των νεκρών.
Η συγκομιδή του οίνου αντιστοιχεί με τη μεγάλη ώρα της κρίσης των εθνών στον Αρμαγεδδώνα (Αποκάλυψη 16:16). Στις περικοπές του Ησαΐα 63:1-6 και της Αποκάλυψης 14:14-20 γίνεται λόγος για τον ληνό που ο Κύριος καταπατεί στην οργή Του. Ο άγγελος με το δρεπάνι του τρύγησε κι έριξε τον τρύγο στον μεγάλο ληνό του θυμού του Θεού και από τον ληνό βγαίνει αίμα. Ο προφήτης Ιωήλ (3:9-14) περιγράφει τη συγκέντρωση και την κρίση αυτή. Η κρίση αυτή θα γίνει όταν τα έθνη θα συγκεντρωθούν κατά της Ιερουσαλήμ (Ζαχαρίας 14:1-4).
Ενώ η 7η μέρα θα έπρεπε να είναι το τέλος της γιορτής, αυτή συνεχιζόταν για μια ακόμα μέρα, την 8η κατά σειρά, αλλά πρώτη μετά το τέλος των 7 ημερών. Κι αυτή η 8η μέρα αποτελούσε συγκάλεση αγία όπως κι η πρώτη και έδινε το σύνθημα επίσημης σύναξης με αποχή από κάθε εργασία (Λευιτικό 23:36). Αυτή η 8η μέρα της γιορτής των Σκηνών σημαίνει την ανάπαυση του Θεού για το ολοκληρωμένο πια έργο της αγάπης Του.
Μεταξύ της 7ης μέρας της γιορτής, που είναι το τέρμα της Μεσσιανικής Βασιλείας, και της αρχής της 8ης μέρας που τις χωρίζει μόνο μια νύχτα, μπορούμε να τοποθετήσουμε τις σκηνές της Αποκάλυψης 20:7-15 και επακολουθεί το πρωινό της 8ης μέρας: «Και είδα έναν καινούργιο ουρανό και μια καινούργια γη» (Αποκάλυψη 21:1).
Σημασία εν Χριστώ

Μας υπενθυμίζει ακόμα ότι ο Θεός είναι η πηγή της ζωής μας, τώρα και στην αιωνιότητα. Σωθήκαμε από Αυτόν που σκήνωσε ανάμεσά μας, που σταυρώθηκε για τις αμαρτίες μας.
Μας υπενθυμίζει ότι ο αναστημένος Χριστός σκήνωσε μέσα μας δια του Αγίου Πνεύματος. Σαν χριστιανοί είμαστε ευγνώμονες που μπορούμε να είμαστε η σκηνή ή ο Ναός του Θεού. Είμαστε ευγνώμονες για την ελπίδα που έχουμε στη Β' έλευση του Χριστού και στη Μεσσιανική Βασιλεία.
Τέλος η γιορτή των Σκηνών μας δείχνει μπροστά προς ένα μέλλον στην αιώνια Βασιλεία του Θεού. Τότε ο λαός Του, η Εκκλησία Του, θα πειραματιστεί την πληρότητα της παρουσίας του Θεού χωρίς περιορισμούς ή εμπόδια.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ
1.500 χρόνια πριν τη γέννηση του Μεσσία, αυτές οι επτά γιορτές προεικόνιζαν με τύπους, τα μεγάλα απολυτρωτικά έργα της ζωής Του:
Οι τέσσαρες ανοιξιάτικες γιορτές απεικονίζουν γεγονότα που σχετίζονται με την Α' έλευσή Του:
-Στο Πάσχα απεικονίζεται ο θάνατος Του.
-Στα Άζυμα απεικονίζεται η αγιότητα της ζωής Του κι ότι το σώμα Του δε θα φθειρόταν στον τάφο.
-Στις Απαρχές απεικονίζεται η ανάστασή Του.
-Στην Πεντηκοστή απεικονίζεται η θέσπιση της Εκκλησίας.
Οι 3 φθινοπωρινές γιορτές απεικονίζουν γεγονότα που σχετίζονται με τη Β' έλευσή Του:
-Στη γιορτή των Σαλπίγγων απεικονίζεται η Αρπαγή της Εκκλησίας.
-Στην Ημέρα του Εξιλασμού απεικονίζεται η σωτηρία ενός μεγάλου πλήθους ανθρώπων, Ιουδαίων και Εθνικών, όταν θα Τον δουν να έρχεται, οι οποίοι θα οικειοποιηθούν τα οφέλη του θανάτου Του.
-Στη γιορτή των Σκηνών απεικονίζεται η ημέρα που ο Υιός του Θεού ο ίδιος θα σκηνώσει μεταξύ των ανθρώπων, θα σκουπίσει κάθε δάκρυ και θα εισάγει τον αιώνα εκείνον, που οι άνθρωποι έχουν ονειρευτεί εδώ κι αμνημόνευτους αιώνες.
Μόνον ο Παντογνώστης Θεός θα μπορούσε να προφητεύσει αυτά τα θαυμαστά γεγονότα. Ο ανόητος αρνείται την ύπαρξή Του. Ο υπερήφανος αρνείται να δεχτεί τη χάρη Του. Ο χρόνος πλησιάζει – η σάλπιγγα σύντομα θα ηχήσει και θα ακουστεί παντού αναγγέλλοντας τον ερχομό Του.
[1] Με την 8η μέρα που είναι η τελευταία όλων των εορταστικών ημερών, τερματίζεται όλος ο ετήσιος κύκλος των επτά γιορτών του Κυρίου, αλλά είναι κι η πρώτη μέρα της υπόλοιπης περιόδου του θρησκευτικού έτους κατά την οποία δεν υπήρχε καμιά γιορτή. Ήταν η τελευταία για το παρελθόν, αλλά κι η πρώτη για το μέλλον. Όμως, η 8η μέρα ήταν πολύ σημαντική και σε άλλες διατάξεις της Π. Διαθήκης: Η περιτομή των αρσενικών παιδιών γινόταν την 8η μέρα μετά τη γέννησή τους. Οι διατυπώσεις του καθαρισμού και της καθιέρωσης της Λευιτικής ιεροσύνης διαρκούσαν 7 μέρες και μόνο την 8η είχαν το δικαίωμα ο Ααρών κι οι διάδοχοί του, να ασκήσουν τα ιερατικά τους καθήκοντα (Λευιτικό 8:33, 9:1). Επίσης, η Πεντηκοστή γιορταζόταν την επόμενη της περιόδου 7 εβδομάδων κι άρα την 8η μέρα της τελευταίας εβδομάδας. Τα πρωτότοκα ζώα των Ισραηλιτών έμεναν με τη μητέρα τους 7 μέρες και την 8η προσφέρονταν στον Κύριο (Έξοδος 22:30). Ο Νώε φυλάχτηκε 8ος κήρυκας της δικαιοσύνης του Θεού για να μπει στο νέο κόσμο που διαδέχτηκε τον παλιό που εξαφανίστηκε με τον Κατακλυσμό. Η μεταμόρφωση του Κυρίου Ιησού βλέπουμε ότι έγινε μια 8η ημέρα: «…πέρασαν περίπου οκτώ ημέρες» (Λουκάς 9:28). Αλλά υπάρχει και μια άλλη 8η μέρα που περιβάλλεται από αιώνια δόξα, η μέρα της Ανάστασης του Κυρίου μας που έγινε τη πρώτη της εβδομάδας (Ματθαίος 28:1, Λουκάς 24:1), η μέρα μιας Νέας Οικονομίας κατά την οποία «τα αρχαία πέρασαν, να, τα πάντα έγιναν καινούργια» (Β' Κορινθίους 5:17). Η πρώτη υλική δημιουργία τέλειωσε με ένα Σάββατο ανάπαυσης για τον Θεό, ενώ η νέα η νέα πνευματική δημιουργία, ανέπαυσε τον Κύριο από το έργο της απολύτρωσης, την πρώτη μέρα της εβδομάδας κατά την οποία αναστήθηκε από τους νεκρούς.
[2] Ζαχαρίας 6:12-15, 8:3, Ιεζεκιήλ 40-48, Ματαίος 19:28, 25:31-32, Αποκάλυψη 20:4.
[3] Γένεση 12:2-3, 15:18, Ησαΐας 2:2-4, 60:3, Ιερεμίας 32:37-41, 33:16, Ιεζεκιήλ 37:25-28.
[4] Τα’ανίτ 3α, Σουκκόθ 44β, 44α.